O‘qitish materiallari to‘plami tarkibi

Diagnostik utilitlar. Diagnostik dasturlar, kompyuterni tekshirishga mo‘ljallangan. Uning 
yordamida, vaqtida bartaraf etilmagan muammolarni echish mumkin.  
Diagnostik utilitni ishga tushirish uchun kompyuter disketadan yoki qattiq diskdan 
yuklanishi lozim.  
Ba‘zi bir diagnostik dasturlar DOS yoki Windows ish nusxasi mavjudligiga bog‘liq, 
boshqa dasturlar esa DOS dagi chegarali funktsional analogi bilan birga etkazib beriladi yoki 
o‘rnatish jarayonida yuklanuvchi disketani yaratadi.  
Yana bir kamchiligi shundaki, eng etakchi diagnostik dasturga, diagnostik natijalarni 
interpretatsiya qila oladigan superkompyuter kerak.  
Diagnostik dasturlar qanchalik yaxshi bo‘lmasin, ulardan hech biri kompyuterning har bir 
komponentini yaxshi tekshirolmaydi. Antivirus dasturlarning faoliyat maydoniga 
tusholmaydigan muammolar kuyida keltirilgan.  
Elektr ta‘minot blokining holati. Misol uchun, diagnostik dastur xar doim o‘qish-
yozishda xatolar mavjudligini ko‘rsatgandan so‘ng, tajribasiz mutaxassis 4 yoki 5 ta kattik 
disklarni o‘zgartiradi. Yangi kattik disk, o‘rnatilgandan so‘ng yaxshi ishlaydi, lekin, bir kecha 
davomidagi tekshirish natijalari kamaymasdan oshib boraverar edi. Har safar tekshiruv 
natijalarini kurgach va ularni taxlil kilgach mutaxassis bu qattiq disk ham yaroqsiz deb biladi. 
Va nixoyat, kompyuterda bir necha qattiq disklar o‘zgartirilgandan so‘ng xatolarni kelib chiqishi 
aniqlandi. Muammo elektr ta‘minot blokining sifatsizligida. Shuni aytib o‘tish kerakki, 
zamonaviy tizim platalarda yuboriladigan kuchlanishni sinovdan o‘tkazish (testlash) vositalari 
mavjud.  
Uskunalar ishidan kelib chiqadigan ba‘zi bir muammolar. Masalan, kompyuterga 
o‘rnatilgan plata qizib ketgan hollarda aytib o‘tilgan muammolar kelib chiqadi. Bu 
muammolarni aniqlash uchun diagnostik dasturni uzoq vaqtga, masalan, bir kechaga yuritib 
qo‘yish kerak bo‘ladi.  
Butun kompyuterni, disklarni va ma‘lumotlarni tekshirish va tizim bo‘yicha ma‘lumotga 
ega bo‘lish uchun dasturlar.  
Hozirgacha mavjud bo‘lgan diagnostik dasturlarni 3 ta kategoriyaga bo‘lish mumkin:  

---

• 
butun  kompyuterni  tekshiruvchi  dasturlar.  Bu  dasturlar  butun  kompyuterning  ish 
faoliyatini  tekshirishga  harakat  qiladi.  Ular  tizim  xotirasini,  mikroprotsessorni,  DMA 
xotirasidan  erkin  foydalanish  yo‘l  (kanal)larini,  soprotsessorni,  disk  yurituvchi  va  qattiq 
disklarni, parallel va ketma-ket portlarni, videoadapterni, sichqoncha va klaviaturani tekshiradi. 
Ular,  shuningdek,  tizimning  tarkibiy  tuzilmasi,  tanaffuslar,  kiritish-  chiqarish  portlarni  sozlash 
hamda har bir qurilma ishlatadigan xotira manzillari to‘g‘risida ham to‘liq ma‘lumot beradi  
• 
disk  va  ma‘lumotlarni  tekshiruvchi  dasturlar.  Bu  dasturlar  fakatgina  disklarni  va 
ulardagi ma‘lumotlar strukturasini (har bitta sektorida shikastlangan ma‘lumotlar mavjudligini) 
taxlillaydi. Odatda, shunday dasturlar, ma‘lumotlarni tiklash uchun murakkab vositalarni tavsiya 
etadi.  Bu  bo‘lim  (kategoriya)ga  kiradigan  dasturlar  disklarni  intensiv  tekshirish,  shikastlangan 
sektorlarni  blokirovka  qilish,  fayllarni  joyini  o‘zgartirish,  shuningdek,  ma‘lumotlarni  sektor 
bo‘yicha to‘g‘rilash funktsiyalarini bajaradi.