O‘qitish materiallari to‘plami tarkibi

RISC tipidagi Mikroprosessor  
 RISC tipidagi Mikroprosessorlar oddiy, dasturlarda eng ko‘p uchraydigan buyruqlarni o‘z 
ichiga oladi. Qiyinroq buyruqlarni bajarish kerak bo‘lganda Mikroprosessorda ularni 
oddiylaridan avtomatik yig‘ish amalga oshiriladi. Bu MPlarda har bir oddiy buyruqni 
bajarishga, ularni yozib quyilganligi va parallel bajarilishi hisobiga 1 mashina takti sarflanadi 
(CISC tizimidagi hatto eng qisqa buyruqni bajarishga 
ham odatda 4 takt sarflanadi).  
    RISC tipidagi birinchi MPlardan — ARM (uning 
asosida IBM PC RT SHK yaratilgan) 118ta turli xil 
buyruqlarga ega bo‘lgan 32-razryadli MP hisoblanadi. 
Zamonaviy RISC MPlari (80860, 80960, 80870, Power 
PC) 150 mln. amal/sekund tezkor, 64-razryadlidir. 
Power PC mikroprosessorlari (Perfomance Optimized 
With Enhanced RISC PC) juda istiqbollidir va 
hozirning o‘zidayoq mashina-serverlarda va Makintosh 
tipidagi SHKlarda keng  
qo‘llanilmoqda. Power PC mikroprosessorlari 300 MG 
gacha taktli chastotaga ega, Alpha Mikroprosessorlari esa hozirgi vaqtdagi eng yuqori taktli 
chastota — 600 MG modeliga ega.  
    RISC tipidagi mikroprosessorlar juda yuqori tezkorlikka ega, lekin dastur jihatdan 
CISCprotsessorlar bilan moslashgan — IBM PC SHKlari uchun ishlab chiqilgan dasturlarni 
bajarishda, ular CISC tipidagi MPlarni dasturli darajada, faqat emulyatsiya (modellashtirish, 
imitatsiya qilish) qilishi mumkin, bu esa ular samarali unumdorligini keskin pasayishiga olib 
keladi. Barcha yangi MPlar 0,35 mkm va undan kichik tartibli chiziqli o‘lchamli elementlarning 
shakllanishini ta‘minlovchi texnologiya asosida yaratiladi (an‘anaviy 80486 va Pentium 
MPlarida 0,8 mikrO‘nli elementlar ishlatilgan). Elementlar o‘lchamlarining kichiklashishi 
quyidagilarga imkon beradi:  
• 
MP  taktli  chastotasini  100  MG  gacha  va  undan  yuqorigacha  oshirish,  chunki  tezkorlikni 
oshirishdagi  to‘siq  «yorug‘likning»  etarli  bo‘lmagan  (!)  tarqalish  tezligidir  (300  000  km/s);  • 
pasaytirilgan manba kuchlanishi 3,3 Vni ishlatish imkoniyati (standart 5 V o‘rniga) hisobiga MP 
qizib ketishini kamaytirish. MP funktsional jihatdan ikki qismdan iborat:  
• 
amalli,  u  o‘z    ichiga  boshqarish  qurilmasi  (BQ),  arifmetik-mantiqiy  qurilma  (AMK)  va 
mikroprosessorli xotirani (MPX) oladi (bir nechta adresli registrlardan tashqari);  
• 
interfeysli,  ular  o‘z  ichiga  MPXning  adresli  registrlarini;  buyruqlar  registrlari  blokini  — 
mashinaning  yaqin  taktlarida  bajariladigan  buyruqlar  kodlarini,  saqlash  uchun  xotira 
registrlarini, shinalarni va portlarni boshqarish sxemasini oladi.  
        Ikkala qism parallel ishlaydi, lekin interfeysli qism amalli qismdan o‘zib ketadi, shuning 
uchun xotiradan navbatdagi buyruqni tanlab olish (uni buyruqlar registri blokiga yozish va 
oldindan tahlil qilish) amalli qism oldingi buyruqni bajarish vaqtida bajariladi. Zamonaviy 
mikroprosessorlar interfeysli qismida bir nechta guruh, registrlarga ega, ular turli darajadagi 

---

o‘zib ketish bilan ishlaydi, bu esa amallarni konveyer usulida bajarish imkonini beradi. MPning 
bunday tashkil etilishi uning samarali tezkorligini sezilarli oshirish imkonini beradi.  
  
Zamonaviy  Mikroprosessorlarning  turlari  quyidagi  jadvalda keltirilgan  
  
Markasi  
(turi)  
Takt 
chastotasi  
(MG)  
Ishlab 
chiqilgan 
vaqti  
Ishlab 
chiqqan 
tashkilot  
Mikroprosessor 
kompyuter markasi  
o‘rnatilgan  
1  
8088  
4,7  
1983  
Intel  
IBM PC XT  
 
2  
80286  
15-25  
1985  
1990  
Intel  
IBM  
PC  
IBM PS/2  
AT 
3  
80386  
80386SX  
80386DX  
25-40  
25-40  
25-40  
1988  
-  
1991  
Intel  
IBM  
IBM  
IBM 386DX  
386 
386SX 
3  
80386  
80386SX  
80386DX  
25-40  
25-40  
25-40  
1988  
-  
1991  
Intel  
IBM  
IBM  
IBM 386DX  
386 
386SX 
4  
80486DX  
80486DX2  
80486DX4  
25-50  
50-66  
100  
1990  
1991  
1991  
Intel  
IBM  
IBM  
IBM 486DX4  
486 
486DX2 
5  
80486DX2  
80486DX4  
80486DX5  
66-80  
100-120  
133  
1992  
AMD  
Am  
Am  
Am 586  
486DX2 
486DX4 
6  
80486DLS  
80486SLS  
80486DX  
80586  
80560  
66-80  
66-80  
66-80  
100  
120  
 
1992  
1993  
-  
Cyrix  
486DLS  
486SLS  
Cx 
Cx  
Cx 5*60  
486DX 
5*86 
7  
80486DX2  
80486DX4  
66-80  
100  
 
1992  
1993  
–  
Ti  
Ti  
Ti 486DX4  
486DX 
8   80586  
100  
va  
undan ortiq  
1993 
yildan 
boshl.  
  
–  
Intel   
Pentium  
 
          
          Pentium mikroprosessorlari 80586 (R5) mikroprosessorlari Intel firmasi tomonidan 
patent-langan Pentium tovar markasi bo‘yicha ko‘proq ma‘lumdir (boshqa firmalarning 80586 
MP boshqacha  belgilanishga  ega: AMD firmasida  K5, Cyrix firmasida Ml va b.).  
Pentium Pro mikroprosessorlari 1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro bo‘lgan 80686 
(Rb) MP ning taqdimot marosimi bo‘ldi va savdoga chiqarildi.  

---

Mikroprosessor 2 ta kristalddan: MP ni o‘zidan va kesh-xoti-radan tashkil toptan. Lekin u  
Pentium bilan tuliq. mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platami talab etadi. Pentium Pro 32-
bitli ilovalarda yaxshi ishlaydi, 16-bitli ilovalarda esa xattoki Pentiumga birmuncha yutqazadi.  
         Pentium mikroprosessorlari  80586 (R5) mikroprosessorlari Intel firmasi tomonidan 
patent-langan Pentium tovar markasi bo‘yicha ko‘proq ma‘lumdir (boshqa firmalarning 80586 
MP boshqacha  belgilanishga  ega: AMD firmasida  K5, Cyrix firmasida Ml va b.).  
Pentium Pro mikroprosessorlari 1995 yil sentyabrda savdo markasi Pentium Pro bo‘lgan 80686 
(Rb) MP ning taqdimot marosimi bo‘ldi va savdoga chiqarildi.  
Mikroprosessor 2 ta kristalddan: MP ni o‘zidan va kesh-xoti-radan tashkil toptan. Lekin u  
Pentium bilan tuliq. mos kelmaydi va xususan, maxsus tizimli platami talab etadi. Pentium  
Pro   32-bitli  
ilovalarda  
yaxshi  ishlaydi,  
16-bitli  
ilovalarda 
esa xattoki Pentium ga birmuncha yutqazadi.