O‘qitish materiallari to‘plami tarkibi

   
   
Periferiya shinalari bilan ishlash  
  
  Yuqorida keltirib o‗tilganidek periferiya shinalari kompyuterda ma‘lumot almashmshga xizmat 
qiladi. Quyidagi rasmda ona plata va asosiy shinalar raz‘yom(ulanadigan joy)lari tasvirlangan.  
  
  
  Rasmda ko‗rib turganingizdek zamonaviy kompyuterlarning shinalari turlari ham turlichadir. 
Zamonaviy kompyuter shinalariga IDE, SATA, AGP, PCI, USB va tezkor xotira shinalarini 
keltirish mumkin.   
  Hozirgi kunda keng qo‗llanilayotgan IDE interfeysi dastlab qattiq disklar interfeysi sifatida 
ishlab chiqarilgan. Biroq bugungi kunda u nafaqat qattiq disklarni balki magnit lentadagi 
to‗plagichlar, CD-ROM, DVD lar va  Zip diskovodlarda qo‗llanilmoqda.   
  
 
  Yuqoridagi rasmlarda IDE interfeysining kabeli, ya‘ni shleyf va IDE raz‘yomi tasvirlangan. 
Shleyf uyachalardan iborat va o‗rtada bitta uya yo‗q, IDE raz‘yomi bo‗lsa tishchalardan iborat 
 
  

---

bo‗ladi va o‗rtada bitta tishchasi yo‗q bo‗ladi. Shleyfga bir tomondan IDE raz‘yomi va mkkmnchi 
tomondan  qattiq disk yoki CD-ROM, DVD lar va  Zip diskovodlar ulanishi mumkin.  
         Biz ona plataga qattiq disk va  CD-ROM qurilmasini ulash jarayonini ko‗rib chiqamiz. 
Dastlab shleyfni IDE raz‘yomiga ulaymiz ulashda IDE raz‘yomi tishchalariga extiyot bo‗lmoq 
lozim.  
  
  
  
 
   
So‗ngra shleyfni qattiq disk va CD-ROM qurilmasini ulaymiz .   
  
  
  
  Shuning bilan qattiq disk va CD-ROM ona plataga ulandi. endi kompyuter uchun muhim 
qurilmalardan biri bo‗lgan tezkor xotira shinasi bilan tanishamiz.  
  Tezkor xotira shinasi tezkor xotira uchun maxsus shina hisoblanadi va faqatgina tezkor xotiga 
ulanadi. Quyidagi rasmda DDR tezkorkasining shinasi tasvirlangan. Tezkor xotira raz‘yomi ikkita 
bo‗lishi xam mumkin. Bu qaysi kompaniya ishlab chiqarganligi va versiyasiga bog‗liq.  
  
  
  
    
   

---

  
  
  Tezkor xotira raz‘yomga solinib sekinlik bilan bosiladi va ikki tomondagi qisgichlar tezkor 
xotirani maxkam qimchib qoladi. Tezkor xotira raz‘yomga maxkalanadigan tomoniga axamiyat 
bermoq lozim, teskari solishga urinishlik uni yaroqsiz xolatga olib kelishi mumkin.   AGP shinasi 
zamonaviy kompyuterlarda videokartalar uchun 32 razryadli shina 66 MGs chastotada ishlab, 
videoadapterni ulash uchun xizmat qiladi.  
  
  
   
  Yuqoridagi shina shina AGP shinasi hisoblanadi va videoadapter ulanadi. Quyida bo‗lsa 
videoadapter rasmi tasvirlangan.  
  
   PSI shinasi. Bu 32 razryadli shina 33 MGs chastotada ishlab, 486 protsessorlar asosida qurilgan 
sistemalarda ishlaydi. Sistema platasida razyomlar o‗rnatilib (odatda 4 ta yoki undan ortiq), bu 
raz‘yomlarga  tarmoq va videodapterlar hamda shu interfeysni qo‗llaydigan boshqa qurilmalar 
ulanishi mumkin.   

---