O’qitish materiallari to’plam tarkibi

3.Q.Odilov.”Umumiy elektrotexnika” 4.Baholash mezoni(1-ilova) O’quvchini bilimini faollashtirish: 5. Aqliy hujum, Baliq skleti metodi Yangi o’quv material bayoni: 6.Konspekt yozish. 7.Mavzu bo’yicha asosiy holatlar(2-ilova) Yangi o’quv materialini mustahkamlash: 8.Kichik guruhlarda ishlash,savollar(3-ilova) 9.Ishni bajarish yo’riqnomasi(4-ilova) 10.Qaytar aloqa.kuzatish, maslahatlar berish. 11.Vaqtni tugashi va guruhlar taqdimoti.Guruhlarda baholash.Javoblarni toldirish va xulosa qilish. 12.Mavzuni yakunlash.
Savollarga javob beradi. Yangi iboralarni eslab qoladi va yozib oladi. Guruhda ishlaydi va vazifani bajaradi. O’quv topshiriq mazmuni va yo’riqnoma bilan tanishadi. Topshiriqni bajarish yo’llarini aniqlab oladi va guruh a’zolari o’rtasida vazifalari bo’lib oladi. Topshiriq natijalarini hamkorlikda tahlil qiladi va taqdimot ko’rinishida rasmiylashtiradi.
III-Bosqich Yakuniy (10 daqiqa)	Mashg’ulot yakuni: 3.1.Guruhlarni yakuniy baholarini aytish. Uyga vazifa: Umumiy qoidalarni yozib kelish.	Tinglaydi. Vazifani yozib oladi.

4-MAVZU: FAZALI O'ZGARUVCHAN TOK ZANJIRLARI.

REJA:

1. 
   Fazali tok kuchi va uning oddiy tok kuchidan farqi.
   
2. 
   Fazali tok kuchizanjiri
   
3. 
   Fazali o’zgaruvchan tok zanjirlari
   

TAYANCH SO’ZLAR:o‘zgaruvchan tok zanjiri, o’zgaruvchan tok, fazali tok, fazali o’zgaruvchan tok.
UMUMIY MA’LUMOTLAR
Amaliy elektrotexnikada asosiy rolni o‘zgaruvchan tok o‘ynaydi. Hozirgi vaqtga kelib deyarli barcha elektr energiya o'zgaruvchan tok elektr energiyasi ko‘rinishida ishlab chiqariladi. O‘zgaruvchan tokni o'zgarmas tokka nisbatan asosiy avzalligi — uni uzatishda kuchlanishni oson va kam isrof bilan o‘zgartirish imkoniyatidir. Bundan tashqari, o‘zgaruvchan tok generatorlari va motorlari o‘zgarmas tok mashinalariga nisbatan tuzilishi sodda, ishlashda ishonchli va narxi arzon.

SINUSOIDAL TOK VA KUCHLANISHLARNING AMPLITUDASI, CHASTOTASI VA FAZASI

Yo‘nalishi va kattaligi davriy ravishda o'zgarib turuvchi EYK, tok va kuchlanish оzgamvchan EYK, tok va kuchlanish deyiladi. Vaqt bo‘yicha sinusoidal qonunga ko‘ra o‘zgaruvchan EYK, tok va kuchlanish sinusoidal EYK, tok va kuchlanish deb ataladi. Sinusoidal tok quyidagicha ifodalanadi:

bundai — tokning oniy qiymati, [A], I_m — tokning maksimal (amplituda)

qiymati, [A], со— burchak chastota, [rad/s], у— boshlang‘ich faza —
faza(шЖ)/.) ningt=0 vaqtdagi qiymati, [grad], 2.1-rasmda sinusoidal
tokning to‘lqin diagrammasi keltirilgan.

D avr T—bumuayyan vaqt oralig'i

bo‘lib, tokning о‘zgarishi takrorlanadi,ya’ni to‘liq bitta to‘lqin o'zgarishi
kuzatiladi. Bir sekunddagi davrlarsoni chastota f deb ataladi:
f=l/T, [Gs], — o‘zgaruvchantokning burchak chastotasi.Sinusning argumenti, ya’ni kattalikfaza deb ataladi. Fazatebranishning oniy t vaqtdagi holatini2.1-rasm tasvirlaydi.
Elektrotexnik qurilmalar uchun kuchlanishning chastotasi standartlashtirilgan. Yevropada va mustaqil davlatlar hamdo‘stligi hududlarida 50 Gs, AQSh va Yaponiyada esa 60 Gs qilib olingan. Sanoatda maxsus maqsadlar uchun turli xil chastotali o‘zgaruvchan toklardan keng foydalaniladi. Masalan, tezyurar yuritmalarda chastotasi 200—400 Gs, elektron qurilmalarda — 500 Gs — 50 MGs va h.k. Radiotexnika, televideniyeda 3 * 10¹⁰ Gs gacha va sanoat elektronikasining ko‘p qurilmalarida nisbatan kichik miqdordagi energiyani elektromagnit to‘lqinlar vositasida simsiz uzatish uchun yuqori chastotali o‘zgaruvchan toklar zanir. Har qanday sinusoidal о‘zgaruvchan funksiya uchta kattalik bilan aniqlanadi: amplituda qiymati, burchak chastotasi va boshlang'ich fazasi. Past chastotali sinusoidal EYK va toklar sinxron generatorlar yordamida hosil qilinadi. Yuqori chastotali sinusoidal EYK va toklar esa yarim o‘tkazgichli generatorlar yordamida olinadi.
SAVOLLAR:

1. 
   Sinusoidal tok zanjirining o’zgarmas tok zanjiriga bog’liq jixatlari.
   
2. 
   O‘zgaruvchan tokni o'zgarmas tokka nisbatan asosiy avzalligi nimada?
   
3. 
   O‘zgaruvchan tok generatorlarining afzallik tomonlari qanday?
   

FOYDALANILGANADABIYOTLAR: