Oq so‘yloq qissa g ‘afurG‘ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent — 2010

«La ’nati bo ‘ri hech narsa qilmay qo ‘ydi. Suv ham ichmayapti, juda
shashti past. Itlar unga y o ‘l bermay qo'yishdi. Sizni qayerga ketganin-
gizni bilgisi kelyapti, men unga tushuntirib berolmayman. 0 ‘lib qolmasa
deb qo'rqaman».
Mett aldamayotgan edi. U nihoyatdaezilib ketgan, hech narsa yemas, 
o'ziga tashlanib qolgan itlarga qarshilik ko'rsatm asdi. K un-uzzukun 
ham m a narsani unutib pechka yonida yotar, ovqatga qayrilib qaram as, 
M ett bilan ishi bo'lm as, yotgani-yotgan edi. M ett uni erkalashga urinib 
ko'rdi, baqirib ko'rdi — foydasi bo'lm adi. Oq So'yloq xira tortgan 
ko'zlarini ochib qarar, so'ng yana shilqillab, boshini old panjalariga 
qo'yib olardi.
Bir kuni kechqurun Mett stolda kitob o'qib o 'tira r ekan, birdan Oq 
So'yloqning zorlanib g'ingshigani diqqatini bo'ldi. Oq So'yloq quloq- 
larini ding qilib, eshikka qadalib qoldi. Bir daqiqa o 'tar-o 'tm as M ett 
qadam tovushlarini ilg'adi, eshik ochilib U idon Skott kirib keldi. U lar 
quchoqlashib salomlashishdi. Keyin Skott atrofga alangladi:
— Qani bo'ri! — deb so'radi u hayajonlanib.
Oq So'yloq pechkaning yonida turardi. U birdan o'zini otm adi, 
boshqa har qanday it shunday qilgan bo'lardi, balki xo'jayinidan ko'z 
uzmay turaverdi.
— Ana xolos! — deya qichqirayozdi Mett. — Dumini likillayotibdimi?!
Uidon Skott xona o'rtasiga chiqib Oq So'yloqni chaqirdi. Oq So'yloq
unga o'zini otmadi lekin o'sha zahoti yoniga bordi. U qim tinib-tortinar, 
ko'zlarida yangi — g'ayrioddiy bir ifoda paydo bo'ldi, m ehr va sadoqat 
nurlari ila yoshlandi.
— Siz yo'g'ingizda menga bir marta bo'lsin bunaqa qaramagandi, — 
dedi Mett.

---

Uidon Skott uning gapini eshitmadi. Oq So'yloq qarshisida chordona 
qurib o'tirdi-da, quloqlarining orqasi, bo'yin-yelkalarini asta silab, erkalay 
boshladi, orqasiga beozorgina qoqib-qoqib qo'ydi. Bunga javoban Oq 
So'yloq ohista irillab qo'ydi. Ammo bu hali hammasi emas. O 'zidan 
ogoh qilayotgan tuyg'uning ayon bo'lishi uchun quvonch qay tariqa 
yordam berdiykin?! D a fa ta n Oq So'yloq bo'ynini ch o'zib boshini 
xo'jayinining quchog'iga yashirdi, bu ahvolda uning faqat ikkita qulog'i 
ko'rinardi. U endi qattiqroq irillar va xo'jayinining pinjiga tobora mah- 
kamroq suqilardi.
Yigitlar ko'z urishtirib olishdi. Skottning ko'zlari charaqlardi.
— Ana xolos! — deya xitob qildi lol qolgan Mett. So'ng so'zini 
davom ettirdi, — men doim aytganman, bu it emas, bo'ri deb. Bag'rin- 
gizga bosing yaxshilab endi.
Uni sevish va ardoqlashga o'rgatgan xo'jayini kelib Oq So'yloq juda 
tez sog'aya boshladi. Kulbada u yana ikki kecha-yu ikki kunduz yotdi, 
so'ng peshayvonga chiqdi. Itlar uning jasoratini unutib yuborishgan, 
keyingi paytda ojiz va kasal ekanidan xabarlari bor edi — peshayvonga 
chiqdi deguncha har tom ondan unga qarab huriy boshlashdi.
— Ana to 'p o lo n -u mana to'polon! — deya to'ng'illadi m am nun 
qiyofada Mett ostonada turib. — Ular bilan adi-badi aytishib o'tirm a, 
qashqir! Ularning bir dodini bergin. Qani, yana, yana!..
Oq So'yloq daldaga muhtoj emasdi. Suyukli xo'jayinining kelganini 
o‘zi kifoya. Rangin vajo'shqin hayot yanatom irlaridajo'sh ura boshladi. 
U jang chog'idagina zavq-shavqdan mast bo'lardi. Bu olishuvlarning 
hammasi bir xilda, g'anim larning mag'lubiyati va urra qochishlari bilan 
yakunlanardi. Itlar qorong'i tushgandan keyingina qaytib kelishar ham da 
itoat etishlarini bildirib qo'rqa-pisa zorlanib g'ingshir edilar.
X o'jayinning pinjiga boshini suqib o 'z sadoqatini izhor etishni 
o'rgangan Oq So'yloq bundan buyon shu odatdan tez-tez foyda- 
lanadigan bo'ldi. Bu so'ngi chorasi edi, undan uyog'ini bilmasdi. 
Hammadan ham u boshini ehtiyot qilar, kimda kim teginsa chidab 
turolmasdi. Shimol o'lkasi shunday deb o'rgatgandi: tuzoqdan, ozor 
berish mumkin bo'lgan hamma narsadan saqlan, m ana shu narsa uning 
uchun qonun edi. Boshini asrash, boshini ehtiyot qilish — tabiatning 
asosiy talabi edi bu. Endi bo'lsa xo'jayinning pinjiga bosh suqar ekan 
Oq So'yloq o 'z ixtiyori bilan o'zini nochor ahvolga solardi. Shu orqali 
u xo'jayiniga cheksiz mehri va beminnat sadoqatini namoyish etar va 
bu b ilan g o 'y o : « O 'z im n i seni ix tiy o rin g g a to p s h ira y a p m a n . 
Xohlaganingni qil, ixtiyor o'zingda», der edi.
K unlardan bir kun kechqurun yotishdan oldin, Skott M ett bilan 
kribbej o'ynab o'tirardi.

---

— 0 ‘n besh-u ikki, o ‘n besh-u to ‘rt va yana ikki, — deya hisoblardi 
Mett. Shunda d a fa ta n tashqaridan birovning jonholatda qichqirgani 
va irillash eshitildi.
U lar bir-biriga qarab qolishdi-da, so‘ng sakrab o'rnilaridan turib 
ketishdi.
— Bo‘ri bitta-yarimtasini qopdi shekilli! — dedi M ett.
Jon achchig‘ida chinqirgan ovozni eshitib ular tashqariga otilishdi.
— Fonusni ola chiqing! — deya qichqirdi Skott yugurgancha peshay­
vonga chiqarkan. Mett fonusni ola uning ortidan yugurdi, fonus yoru- 
g'ida qorda yuz tuban yotgan kimsaga ko‘zi tushdi. 0 ‘sha odam Oq 
So'yloqning o 'tk ir tishlaridan himoya qilgandek yuz-ko'zini, boshini 
qo'llari bilan to'sib olgan edi. U shunday qilishga m ajbur edi, chunki 
Oq So'yloq g'azabdan quturib ketgan, qanday bo'lm asin notanish 
kishining kekirdagidan olishga zo'rberardi, uning ko'k paxmoq ko'ylagi, 
kamzulining yengi va ichki kiyimi parcha-parcha osilib yotar, g'ajib 
tashlagan qo'lidan tinmay qon oqardi.
Skott bilan Mett buni ko'rgan zahotlari Oq So'yloqni bynidan 
tortib ajratib olishdi. Oq So'yloq irillab ularning qo'lidan chiqib ketishga 
zo'riqar, lekin xo'jayinini tishlamasdi, aksincha uning bitta baqirishidan 
darhol uni o'chdi.
M ett o'sha kimsaning turishiga yordamlashib yubordi. O 'rnidan 
turayotganda u qo'lini tushirgan edi, Mett uning shumshuk basharasini 
ko'rib qichqirib yuborayozdi-da, ortiga tisarildi. Bu X ushro'y Smitt 
edi. U chiroq nuridan ko'zlari qisilib atrofga alanglardi. Oq So'yloqni 
ko'rib, o'takasi yorilganidan uning aft-basharasi qiyshayib ketdi.
Shu choq Mett qorda nimadir yotganini ko'rib qoldi. Fonusni yaqin- 
lashtirib etigining tum shug'i bilan zanjir va yo'g'on tayoqni tepib qor 
ichidan chiqardi. Uidon Skott tushunarli, degandek boshini sarak-sarak 
qildi. Birontasi churq etmasdi. Mett Xushro'y Smitning yelkasidan ushlab 
o ‘girdi-da ketiga qarab bir tepdi. X ushro'y Smit orqa-oldiga qaramay 
qochdi.
Xo'jayini Oq So'yloqni silab-siypab o'zicha tushuntirardi:
— Seni olib ketmoqchi bo'ldimi, a? Sen bunga yo'l qo'ymagansan, 
trimi?! Shunaqa gaplar, bu showoz chuchvarani xom sanagan ekan-da!
— Jon-poni chiqib ketgan bo'lsa kerak, o'ziyam, — deya iljayib qo'ydi 
M ett.
Oq So'yloq hamon irillashdan to'xtam asdi, biroq, sekin-asta hur- 
paygan junlari tekis bo'lib yoyildi va g'azabnok irillash q a’rida eshitil- 
may qolgan beozor ohanglar yanayam tiniqlashib, tobora balandroq 
eshitila boshladi.

---