Optika asoslari

Yorug‘lik kattaliklarining boshqa o‘lchov birliklari:

yorug‘lik kuchi	1 sham
yorqinlik	1 nit =10^-4 stilb	1.0005 kd/m^2
yoritilganlik	1 lyuks (eski)	1.0005 lyuks (yangi)

Energetik va yorug‘lik birliklarini solishtirish:

Energetik		yorug‘lik
Nomi va belgilanishi	O‘lchov birliklari	Nomi va belgilanishi	O‘lchov birliklari
Nurlanish oqimi	Vt	Yorug‘lik oqimi	lm
Yorug‘likning energetik kuchi	Vt/sr	Yorug‘likning kuchi	kd
Energetik yorug‘lik	Vt/m^2	Yoritilganlik	lk
Energetik yorqinlik	Vt/m^2	Yorqinlik	lm/m^2
Energetik yorituvchanlik	Vt/srm^2	Yorituvchanlik	kd/m^2

Amaliy yorug‘lik kattaliklari va ularga misollar

Nurning ta’siri.

Yorug‘lik nurining ta’siri – ma’lum vaqt davomida sirt birligiga to‘g‘ri kelgan energiyaga teng kattalik ( t₁ dan t₂ gacha yig‘ilgan yoritilganlik):

, [lks]

(1.22)

Agar yoritilganlik o‘zgarmasa u xolda yorug‘likning ta’siri quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:

       (1.23)

Yaltirash (porlash)

Ko‘z bilan yorqinlikni idrok qilish – uzunlikka ega (chiziqli) manbaning xarakteristikasi bo‘lsa, yaltirash - nuqtaviy manbaning ko‘z bilan idrok qilivchi xarakteristikasidir (yaltirashi qancha yuqori bo‘lsa, yorqinligi kattaroq tuyuladi).

Yaltirash – bu nuqtaviy yorug‘lik manbaini vizual kuzatishda qo‘llaniladigan kattalik.

Yaltirash E_M –bu nuqtaviy yorug‘lik manbaining kuzatuvchining ko‘z qorachig‘i tekisligida xosil qilgan yoritilganligi [E_M] = lk.

Osmon jismlarining ko‘rinadigan yaltirashi yulduzli kattaliklarda m da baxolanadi. Yulduzli kattaliklarning shkalasi quyidagi tajribaga asoslangan munosabat orqali aniqlanadi:

     .   (1.24)

Yulduzli kattalik qancha kichik bo‘lsa, yaltirash shuncha katta. Masalan: E₁=1.1110^-6 lk  – birinchi yulduzli kattalikning yaltirashi,

E₂=1.7510^-7 lk  – ikkinchi yulduzli kattalikni yaltirashi.

Ba’zi manbalarning yorqinligi, kd/m²:

 – quyoshning sirti,
 – oyning sirti,
 – ochiq osmon,
 – cho‘lg‘amli lampaning ipi,
 – ochiq oysiz kechki osmon,
 – ko‘z ajrata oladigan eng kam yorqinlik.

Yoritilganlik, lk:
 – quyoshning yer sirtida hosil qiladigan (yozda, kunduzi, bulutsiz osmonda) yoritilganligi,

– ish joyining yoritilganligi,
 – to‘lin oydan yoritilganlik,
 – chegaraviy yaltirash yoki eng kam yaltirash (taxminan 8-yulduzli kattalik