Optika asoslari

Yorug‘likning kuchi:

Energetik kattaliklarda boshlangich birlik oqim bo‘lsa, yorug‘lik kattaliklarida bu yorug‘likning kuchi (tarixan shunday bo‘lgan).

Yorug‘likning kuchi yorug‘likning energetik kuchi kabi aniqlanadi:

,

(1.17)

1 kandela –nurlanish kuchining etaloni bo‘lib, yuzasi 1/60 sm² bo‘lgan platinaning qotish xaroratida ( ⁰K) da chiqargan yorug‘likning kuchiga teng.

Nurlanish oqimi:

=I, [lm]       (1.18)

1lyumen –bu 1 sr. fazoviy burchak ostida yorug‘lik kuchi 1 kd manbaning nurlanish oqimiga teng kattalik:
1 lm = 1 kd 1 sr.

Yoritilganlik:

       (1.19)

1 lyuks – shunday yuzaning yoritilganligiki, uning xar bir kvadrat metriga tushayotgan tekis taqsimlangan oqim 1lm ga teng bo‘ladi.

 Ravshanlik:
[

Ravshanlik birligi qilib shunday yuzaning yoritilganligi olinganki, uning 1m² yuzasidan nurlanayotgan yorug‘lik oqimi 1lm ga teng bo‘ladi.

Yorqinlik:

Yorqinlik birligi qilib shunday yuzaning yorqinligi olinganki, unga perpendikulyar yo‘nalishda 1m² yuzasidan nurlanayotgan yorug‘lik kuchi 1 kd ga teng bo‘ladi.

Yorug‘lik va energetik kattaliklari orasidagi bog‘lanish

Yorug‘lik va energetik kattaliklari orasidagi bog‘lanish tajribada yaxshi o‘rganilagan vizual idrok orqali aniqlanadi.

Ko‘rinish funksiyasi (vazifasi) V(λ) - bu monoxramotik nurlanishning samaradorligini nisbiy spektral egri chizig‘i. U spektr tarkibdagi xar xil nurlanishni ko‘z vizual idrok qilishini ko‘rsatadi. V(λ) - bu monoxromatik quvvatlarga teskari proporsional bo‘lib, bir xil vizual idrok beruvchi va λ=555 nm to‘lqin uzunligidagi nurlanish oqimining ta’siri shartli ravishda birga teng deb xisoblangandagi kattalikdir.

Ko‘zning ko‘rish funksiyasi sariq-yashil rang diapazonida (550–570 nm) maksimal bo‘lib, qizil va binafsha nurlar uchun nolgacha kamayadi (1.5- rasm).

1.5 – rasm. Ko‘zning ko‘rish funksiyasi

Yorug‘likni ifodalovchi biror Q kattalikni (oqim, yorug‘likni kuchi, yorqinlik va x.k.) spektral zichligiga mos keluvchi energetik kattalik (λ) orqali umumiy formula orqali aniqlash mumkin:

Bunda V(λ) - ko‘zning ko‘rish funksiyasi, 680 – tajriba orqali aniqlangan koeffitsient (nurlanish oqimining quvvati 1Vt bo‘lgan va to‘lqin uzunligi uzunligi λ=555 nm bo‘lganda ularga mos yorug‘lik oqimi 680 lm)

Masalan, yorug‘lik kuchi:

       (1.20)
yorqinlik:

       (1.21)