Optik aloqa tizimlari

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
 
 
 
Optik aloqa tizimlari 
fani bo’yicha 
6 - Amaliy mashg’ulot
 
 
 
Bajardi: 
OCS003 - 
guruh talabasi 
Ibragimov Abbos 
 
 
Tekshirdi: 
Komilov R 
 
 
 
 
 
 
Toshkent – 2022 
 
 
 
 
6 – amaliy mashg‘ulot 
 

---

AJRALADIGAN VA AJRALMAYDIGAN OPTIK ULAGICHLAR, OPTIK 
ATTENYUATORLARNING XARAKTERISTIKASINI TADQIQ ETISH 
 
6.1. Mashg‘ulotning maqsadi 
 
Optik tolani optik ulagich bilan ulashda kiritiladigan so‘nish qiymatini 
aniqlash va optik attenyuator tomonidan kiritiladigan so‘nishni shakllantirish. 
6.3. Nazorat savollari: 
 
6.3.1. Optik ulagichlarning qanday turlarini bilasiz? 
Optik ulagich optik aloqa liniya traktining turli komponentalarini ulash uchun 
mo'ljallangan qurilma bo‘lib, undan uzatuvchi va qabul qiluvchi optoelektron 
modullarni optik kabel tolalari bilan, shuningdek, kabelning qurilish 
uzunliklarini bir-biri ulash uchun foydalaniladi. Optik ulagichlarning ikki — 
ajralmaydigan
va 
ajraladigan 
turlari mavjud.
6.3.2. Qismlarga ajraladigan va ajralmaydigan optik ulagichlar qaysi 
hollarda qo‘llaniladi? 
Ajralmaydigan optik ulagichlar kabel tizimlarini doimiy montaj qilish 
joylarida qo'llaniladi va bu turdagi ulash optik tolalarni o‘Zaro payvandlash 
usuli bilan amalga oshiriladi. Ajraladigan optik ulagichlar (ularni ko'pincha 
konnektor 
deb ham ataladi) optik aloqa liniyalari komponentalarini ko‘p 
martalab ulash/ajratish uchun ishlatiladi. 
6.3.3. Shtekerli ajraladigan optik ulagichning tuzilishini tavsiflang. 
7.3-rasmda shtekerli ajraladigan optik ulagichning tuzilishi ko'rsatilgan. Bu 
ulagich foydalanish chog'ida bir-biri bilan ulanadigan ikki — uya va shtir 
qismlaridan tarkib topadi. Bu qismlar ulanishdan so‘ng o'zaro gayka bilan 
mustahkamlanadi (rasmda optik ulagich uyali qism ining yuzasidagi rezba va 
gayka ko'rsatilmagan). 

---

6.3.4. Optik tolalarni ajralmaydigan ulashning qanday usullarini bilasiz? 
Ajralmaydigan optik ulashning keng tarqalgan usullaridan biri shishadan 
tayyorlangan nay yordamida ulash hisoblanadi (7.4- rasm). Chizmadan 
ko‘rinadiki, ulashning bu usulida ulanadigan optic tolalalar shisha nay ichiga 
ko'ndalang kesimlari hir-biriga zichlashtirilgan holda joylashtirilib, nay va 
tolalar o'rtasidagi oraliq kompaund qatlam bilan to‘ldiriladi. Bu turdagi 
ulagichlarda kiritiluvchi yo‘qotishlarning qiymati 
0,29 dB ni tashkil etadi. 
Optik tolalarni silindrsimon ariqchali plastina yordamida ulash usulidan ham 
foydalaniladi (7.5-rasm). Bu usulda tayyorlangan ulagichlarda optik tolalar 
uchlarining ko'ndalang kesimlari aniq markazlashtirilib, so‘ng yopishtiriladi 
yoki payvandlanadi. Bu turdagi ulagichlarda kiritiluvchi yo'qotishlar sathi 0,5 
dB ni tashkil etadi. 

---

6.3.5. Optik attenyuatorlar qanday maqsadlarda qo‘llaniladi? 
Ayrim hollarda, o'zgarmas sathli yoki raqamli yoxud analog signal 
ko‘rinishda mujassamlashgan nurlanish quwatini birmuncha susaytirish 
zarurati tug‘iladi. Chunonchi, katta sathh raqamli optik signal qabul qiluvchi 
optoelektron modulning asosiy eiementi bo’lgan fotoqabulqilgichning 
to‘yinish rejimiga o‘tishiga olib kelishi mumkin. Analog ko‘rinishli optik 
signallarni uzatish chog'ida quvvat sathining haddan tashqari ortib ketishi 
fotoqabulqilgich chiqishidagi elektr signali shaklining nochiziqli buzilishlari 
va tasvirning yomonlashuviga sabab bo‘ladi. Ana shunday hollarda optik 
nurlanish yoki optik signal quwatini susaytiruvchi passiv elementlar — 
attenyuatorlardan foydalaniladi. 
6.3.6. Optik attenyuatorlarning qanday turlarini bilasiz? 
Ishlash prinsipiga ko‘ra attenyuatorlar so'nish qiymati bo‘yicha o'zgaruvchan 
va so‘nish qiymati qayd etilgan (o'zgarmas boMgan) turlarga bo’linadi. 
O‘zgaruvchan attenyuatorlar so‘nish qiymatini 0 — 20 dB oraliqgacha 
o‘zgartirish imkonini beradi. O ‘zgarmas attenyuatorlarda so‘nish qiymati 
ishlab chiqaruvchi tomonidan belgilanadi. Bu qiymat 0, 5, 10, 15 yoki 20 dB 
ni tashkil etishi mumkin. 
6.3.7. Optik attenyuatorlar qanday parametrlar bilan tavsiflanadi? 
Attenyuatorlar tomonidan kiritiladigan so‘nish qiymati ±15 foizdan, optik aks 
etish sathi esa —40 dB dan ortmasligi kerak. Attenyuatorlarning ishchi 
toMqin uzunliklari diapazoni eng ko‘pi bilan 1360 nm dan 1580 nm gachani 
va eng kami bilan 1200 nm dan 1480 nm gachani tashkil etishi kerak. 
Ularning odatiy ishchi to‘lqin uzunligi 1310 — 1580 nm oraliqda yotadi. 
Attenyuatorlarda QMDga bog‘liq bo‘lgan yo‘qotishlar 0,3 dB dan yuqori 
bo‘lmasligi kerak.