Operatsion sistemani tashkil etuvchi dasturlar va qobiq-dasturlar

SJ, K, BST

3	Yangi mavzu ustida ishlash	17 minut	M, AH
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	15 minut	SJ, K, BST
5	Uyga vazifa	3 minut

O‘tilganlarni qisqacha takrorlash quyidagicha amalga oshirish mumkin.

SJ, K Avvalgi mavzudagi materiallar asosida.

BST Avvalgi mavzular va qo‘shimcha testlar.
Mavzuni yoritish:

M O‘quvchilarga operatsion sistema tarkibi, operatsion sistema o‘zagi haqidagi ma’lumotlar, o‘zakning eng asosiy vazifasi haqida so‘zlab beriladi.

M, AH O‘quvchilarga insonning ertalab uyg‘onishi va o‘qish yoki ishga tayyorlanish jarayoni qanday kechishini operatsion sistemani ishga tushishi bilan taqqoslab berilishi qiziqarli bo‘ladi.

Operatsion sistemaning ichki va tashqi dasturlari haqida gapirganda tashqi buyruqlarni o‘yin dasturlari misolida yoritish mumkin.

Qobiq-dasturlar haqida so‘z borganda birinchi operatsion sistemalar bilan muloqot asosan matn ko‘rinishida hamda buyruqlar asosida kechganligi gapirib o‘tiladi. Foydalanuvchi bilan kompyuter orasidagi munosabatni operatsion sistema ta’minlaydi. Operatsion sistemaning interfeysi qancha qulay bo‘lsa, foydalanuvchining kompyuter bilan ishlashi uchun yengil bo‘ladi. Shu maqsadda operatsion sistemaning qobiq dasturlari yaratildi. Bunday qobiq dasturlardan biri Norton Commander (NC) dasturi bo‘lib u MS DOS operatsion sistemasi buyruqlari bazasida ishlaydi. Norton Commander qobiq dasturi Piter Norton Computing firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Dunyoda ko‘plab firmalar tomonidan bunday qobiq dasturlar ishlab chiqarilgandir. Masalan QDOS, Path Minder, Xtree, Pic Commander, Victoria, hattoki MicroSoft firmasi raqobat tarzida o‘zining dastur qobig‘i Shell 4.0 va 5.0 versiyalarini yaratdi. Biroq bu qobiq dasturlar Norton Commander o‘rnini bosa olmadi.

N orton Commander foydalanuvchi kiritgan buyruqlarni esda saqlab boradi va ishlash jarayonida yana shu buyruqlardan foydalanishga to‘g‘ri kelsa, ularni takroran klaviatura orqali termasdan amalga oshirish imkonini beradi.

O‘quvchilar bu dasturning ishlash jarayoni bilan tanishtirilmaydi, chunki hozirgi zamonaviy kompyuterlarda boshqa dasturlar qo‘llanila boshlangan.

Mavzu yakunida O‘zbekistonda ham operatsion sistema ishlab chiqish ustida ish olib borilganligi va birinchi o‘zbek tilidagi DOPPIX operatsion sistemasi tajribadan o‘tayotgani haqida ma’lumotlar beriladi.