Operatsion sistemalar

1.3 UNIX OS islewi. Processlerdiń atqarılıwı.
Processler eki jaǵdaydan birewinde orınlawǵa bolatuǵın : paydalanıwshı hám sistemalı paydalanıwshı jaǵdayında, process penen paydalanıwshı programmasın atqaradı hám paydalanıwshı maǵlıwmatlar segmentinen paydalanıwı múmkin. Sistemalı jaǵdayda process penen yadro programmasın atqaradı hám sistemalı maǵlıwmatlar segmentinen paydalanıwı múmkin.

Paydalanıwshı procesine sistemalı funktsiyanı orınlaw talap etilse, ol sistemalı shaqırıq etedi. Ámelde, sistema adresin programma retinde shaqırıq juz beredi. Sol waqıttan baslap, sistemalı shaqırıqdan baslap, process sistemalı process esaplanadı. Sonday etip, paydalanıwshı hám sistemalı processler, bir processtiń eki keńisliksi bolıp tabıladı, biraq olar bir-biri menen hesh qashan kesilispeydi. Hár bir keńislik óz stekinan paydalanadı. Másele steki, argument, lokal ózgeriwshige hám másele rejiminde atqarılatuǵın funktsiyalar maǵlıwmatlardı óz ishine aladı. Dispetcher procesi paydalanıwshı fazasına iye emes.

UNIX sistemalarında waqıt ajratılıwı shólkemlestiriledi, yaǵnıy hár bir processke waqıt kvantı ajratıladı, yamasa kvant tawısıwı menen ol toqtaydı hám waqıt jańa kvantı beriliwi menen, ol óziniń atqarılıwın dawam ettiredi.

Dispetcherlew mexanizmi, hámme processler arasında protsessor waqtın belgileydi. Paydalanıwshı processlerine prioritet, ol alǵan protsessor waqıtına qaray beriledi. Hámme sistemalı processler, paydalanıwshı processlerine salıstırǵanda joqarı prioritetke iye esaplanadı hám sol sebepli de birinshi náwbette olarǵa xızmet etiledi.

Kirgiziw hám shıǵarıw sisteması. UNIX de kirgiziw hám shıǵarıw funktsiyaları tiykarınan 5 sistemalı shaqırıw menen ámelge asıriladı : open, close, read, write hám seek.

Fayl sisteması. UNIX sistemasında fayl qálegen shaqırıqlı simvollar kompleksinen ibarat esaplanadi. Faylǵa maǵlıwmatlar, paydalanıwshı tárepinen jaylastırılıwı múmkin, hám ol basqa strukturaǵa iye bolmaydı.

Fayl sisteması strukturası.

Processler arasındaǵı óz ara baylanıs. UNIX OS klient-server texnologiyasina tolıq juwap beredı. Bul universal model qálegen quramalılıqtaǵı, usınıń menen bir qatarda Tarmaq sistemaların qurıw ushın tiykar bolıp xızmet etedi. Klient-server modeli principinde isleytuǵın programma sistemaların qurıw ushın UNIX de tómendegi mexanizmler ámeldegi:

- signallar

- semaforlar

- programmalı kanallar

- xabarlar (soobhenii) gezegi

- yadtı bólinetin segmentleri

- aralıqtaǵı proceduralardı shaqırıw

Signallar.

virtual kompyuterde process penen atqarılıwın kórip shıqsak, (paydalanıwshına beriletuǵın ) ol halda bunday sistemada, standart talaplarǵa juwap beretuǵın úzilisler sisteması ámeldegi bolıwı kerek:

- abaysız jaǵdaylarǵa qayta islew

- ishki hám Sırtqı úzilisilerge qayta islew quralları

- úzilisler sistemasın basqarıw quralları

Bul hámme talaplarǵa UNIX de signallar mexanizmi juwap beredi, ol tekǵana signallardı qabıl etip qayta islewge múmkinshilik beredi, bálki olardı júzege keltirip basqa processlerge (mashinalarǵa ) jiberiwge múmkinshilik beredi. Signallar sinxron hám asinxron bolıwı múmkin.

Signallar, processler arasındaǵı óz ara baylanıstı ápiwayı forması retinde qarawı múmkin. Olar bir processten ekinshisine yamasa OS yadrosınan qandayda bir processge, málim hádiyse júzege kelgenligi haqqında xabar beriwi ushın paydalanıladı.

Programma kanalları UNIX sistemasında o‟zaro baylanıs hám processlerdi sinxronlashtiruvchi zárúrli qural bolıp tabıladı.

Processler arasında maǵlıwmatlar almasinuvi ushın, xabar gezegi mexanizmi paydalanıladı.OS/2 dıń aqırǵı versiyaları, óz atlarında warp sózine iyesi, bul bolsa inglisshe tilinen “tıykar” dep awdarma etiledi, sebebi hár jańa versiya aldınǵısına tayanadi. Bul sistemalar ushın tán bolǵan ayrıqshalıqlar tómendegiler bolıp tabıladı:

siqib shıǵarıwshı kóp máselelik, DOS penen hám Windows qosımshalar qollanılıw;

haqıyqatlıqtan da intuitsiya tárepten túsinikli hám qolay obektli paydalanıwshı interfeysi;

obektli hújjet almasınıw ashıq standartın qollaw;

Open GL standartın qollaw;

Java applet hám Java tilinde islep shıǵıw quralları bar ekenligi;

True Type (TTF) shriftlerdi qollaw; Aldınan tayarlıqsız dawıstı basqarıw ;

Internet/intranet tarmaq texnologiyaların qollaw;

birdey poziciyalı tarmaq hám tarmaq (LAN Server, Win, Lantastic, Novell,

Netware 4. 1) OS lari klient bólegin qurıw quralları ;

modemli baylanıs arqalı aralıqtan shaqırıq ;

Mobile File System - mobil paydalanıwshıları qollawshı fayl sisteması ;

Windows OS den ayrıqsha qolay bolǵan, apparat apparatlardı avtomatikalıq “teńib alıwshı” standart (Plug and Play);
offis penen qosımshaları toplamı (MB, elektron keste, tekst protsessori, esabatlar generatorı, grafika, informaciya menedjeri hám t. b. lar);

videokamera jumısı quralların da óz ishine alǵan multimedianı qollaw (Warp Guide járdeminde).

Joqarıda sanap ótilgen, reklamaǵa uyqas penen ayrıqshalıqlardan tısqarı bolǵan múmkinshilik - qolay bolǵan, korporativ MB menen islew hám tarmaqtaǵı jumısshı ornın quraytuǵın ortalıq.

Paydalanıwshılar ushın júdá zárúrli bolǵan taǵı bir ózgeshelik, IBM óz OS ini hámme versiyaları ushın úzliksiz “jańalaniw” paketlerin (Fix Pak) islep shıǵadı. Bul paketler paydalanıwshı ushın mutqa beriledi. Qosımshalardı basqarıwda da quramalı bolmaǵan jeke programmalardı jaratıwda paydalı bolǵan, programmalastırıw sisteması, joqarı dárejedegi til - REXX dıń bar ekenligi bolıp tabıladı.

Bul tildiń obektke qaratılǵan versiyası hám uyqas interpretatorlari bar bolıp tabıladı.

OS/2 OS de eń kózge túsetuǵın ózgeshelik, bul paydalanıwshınıń obektke arnalǵan grafik interfeysi bolıp tabıladı. Grafik interfeys OS/2 sistemasında birden-bir emes, bul sistema ushın júdá kóp alternativ qabıqlar bar bolıp tabıladı. File Bar programması, ol júdá jón bolıp kórinse de, 4 Mbayt operativ yadqa iye bolǵan kompyuterde de, (OS/2 ekranı kórinisin jaqsılaydı ) islewdi ańsatlastıradı.

OS/2 OS ini jaqsılaytuǵın qabıqlardan tısqarı, onıń funksionallıǵın keńeytiretuǵın qatar programmalar bar. (M-n, Xfree 86 for OS/2)

PAYDALANıLǴAN ÁDEBIYATLAR DIZIMI

1.http//library.ziyonet.uz

2.https://uz.hrvneiki.net

3.https://studfile.net