Opera janrining vujudgakelishi va rivojlanishi

U 
1759 
yilioxirgimartavataniGallegasayohatgaboribkeldi. 
Kelgach, 
yangi 
«Ieyfoy» 
oratoriyasiniboshladi. 
Ammouko’rbo’libqoladi. 
Kasalnidavosibo’lmagach, 
taqdirgatanberib, 
oratoriyaniaytibturibyozdiradi. 
Konsertlardaimprovizatsiyabilanchiqibturadi.  6  aprel  1759  yili  «Messiya» 
oratoriyasigadirijyorlikqiladi, 14 apreldayesadunyodanko’zyumadi. 
Gendelningvasiyatigako’rauniAngliyada 
(London) 
Vestminsterqabristonidadafnqiladilar.  
Gendelijodigatavsifnoma. 
Gendelningijodiymerosi:  46  taopera,  ulardan  «Al’mira»,  «Agrippina»,  «Rinal’do», 
«Radamist»,  «YuliySezar»,  «Тemerlan»  (Тemurlangyokioqsoq  Тemur),  «RodeLinda», 
«Ariadna» vaboshqalar. 32 oratoriya, bularorasida «Saul», «IzrailYegipetda», «Messiya», 
«IudaMakkavey» 
vaboshqalar; 
qantatalarorganvaorkestrlaruchun 
18 
takonsert; 
orkestruchun 
12 
takonsert 
(kattakonsertlar), 
ochiqhavodaijroyetishgamo’ljallanganuvertyuralarvasyuitalar. 
Feerverk 
(rasmiybayramtomoshalari)  uchunmusiqa,  goboyvaorkestruchun    6  takonsert,  16 
tatriosonata, klaviruchunsyuitalarvahoqazo. 
Gendelningijodiko’pqirralivasermahso’ldir. 
Uoperajanriga 
30 
yildanziyodumrinibaxshidaqildi. 
Ammouningbadiiyg’oyaiviyintilishlarioperaseriadanko’raoratoriyajanridaamalgaoshdi. 
OratoriyaXVI 
asrdaItaliyadavujudgakelgandiniyasardir. 
UCherkovningmaxsuspand-
nasihatlaro’qiladiganjoyiningnomibo’libuyerda 
(xonada) 
diniytarg’ibotolibborilganisabablishuxonaningnomibilanoratoriyajanriataladiganbo’lgan. 
Dastlabpand-nasihatlarkitobdano’qilgan.  
Keyinchalikbunita’sirinioshirishuchunmusiqaqo’shilib, 
sekin-
astaoratoriyaoperagayaqinlashadi. 
Operadagiaksarvositalaroratoriyadahambo’lib, 
faqatdramatikrivoyatvauningamalgaoshishibo’lmaydi. Oratoriyadiniyoperagao’xshaydi. 
Gendelning 
«IzrailYegipetda» 
asarikattayepikyo’nalishdagioratoriyabo’lib, 
undaboshqahramonlarsifatidabutunxalqko’rsatilgan. 
Хalqningtaqdiri, 
iztiroblari, 
umidlarivaquvonchlariasarmazmuninitashkilyetadi.  
AsaryeskiBibliyaafsonalarigaasoslanganbo’lib, 
undamo’jizayo’zberishi, 
qadimgiyahudiyxalqningYegipetlarqurshovidanosonlikchaQizildengizorqalio’zlashtirilga
nyerlargachiqibolishlari, 
Yegipetliklarnixudojazolaganligi, 
(ularningbarchasuvmanbalaridagisuvlariqongaaylanishi, 
qurbaqalarningvabokasalinitarqatganligi, 
chivinvachigirtkalarningko’payibketibhosillarniyegani, 
yomg’ir-
do’lyog’ibqattiqshamolbo’lib, Yegipetliklarniostin-ustunqilishi) haqidagapboradi. 
Asardaxalqnomidanxorningkuylanishibirinchiqatorgaqo’yilgan.  Undagi  30  tanomerdan 
19 tasixorga, 4 tasiariyaga, 3 tasiduyetga, 4 tasirechitativlargaajratilgan.  
Asardaorkestrningrolialohidaetiborgaolingan. 
Buasardaorkestrfaqatjo’rbo’lishyemas, 
maxsustasviriylikvazifanihamamalgaoshiradi.  
Gendelning 
«Samson» 
oratoriyasinitaqqoslashuchunko’ribo’tadiganbo’lsak, 
buasaroldingisidankeskinfarqqiladi. 
OratoriyadabirqanchaqahramonlarvaularningmusiqiytavsifistikasiborasarningsyujetiBibli
yaafsonalarigaasoslanganbo’lib, 
undaIzroilliklarningboshchisiSamsonningsochidagimu’jizakorkuchiFalastinlikdushmanla

---

29 
 
riniqo’rquvdasaqlabkelaryedi. 
SamsonningxotiniFalastinlikPalilayerigasotqinlikqilib, 
uxlaganidaSamsonningsochiniqirqiboladi.  DushmanlarSamsonnikishanbandvako’rqilib, 
zindongatashlaydilar. 
Izroilxalqiasoratvaqullikdaqoladi, 
ammoxudoningSamsongarahmikelib, 
dushmanlariunibayramqilayotganjoylarigaolibkelibmazaxqilayotganidaqaytadanoldingik
uchiniatoyetadi. 
Samsonqo’llaribilansaroyustunlariniturtibyuborgandakattaimoratqulabketib, 
dushmanlarbinoostidaqoladilar.  AmmoSamsonningo’zihambinoningtagidaqolibo’lsada, 
o’zxalqigaozodlikkeltiradi.