Оšова сувлар ва уларни тозалаш усуллари

NAZORAT SAVOLLARI
1. Oqova suvlarni tindirish deb nimaga aytiladi?

2. Tindirgichlar necha xil bo‘ladi?

3. Tindirish samarasi deb nimaga aytiladi?

4. Qanday kattalikka tindiruvchanlik deyiladi?

5. Gidravlik yirikligi nima?

6. Gidravlik yiriklik samarasi deb nimaga aytiladi va

qanday aniqlanadi?

7. Tindirgichning texnologik parametri kanday?

8. Tindirgichning uzunligi qanday aniklanadi?

9. Tindirgich uchun ketadigan vaqt qaysi formuladan

topiladi?

10. Tindirgichning yuzasi qanday aniqlanadi?

3 - LABORATORIYA ISHI
OQOVA SUVLARDAGI MUALLAQ MODDALAR MIQDORINI SUZGICH ORQALI SUZIB OLIB GRAVIMETRIK USULDA TOPISH
Tindirish usuli bilan tozalash qiyin bo‘lgan tarkibida mayda dispers, qattiq yoki suyuq moddalari bo‘lgan oqova suvlarni tozalashda filtrlash usuli kullaniladi. Bunda okova suvlar o‘ta aralashgan mayda, suyuq va katta zarrachalardan tozalanadi. Bu usul uncha mayda bo‘lmagan zarrachalarni, suzib oluvchi material yuzasiga epishib qolishiga asoslangan.

Ajratish suyuqlikni utkazib dispers fazani ushlab qoluvchi teshik to‘siqlar yordamida olib boriladi. Filtrlash jarayoni suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi ta’sirida, tusiq ustidagi yuqori bosim yoki tusiq tagidagi vakuum ta’sirida boradi.

Filtrlovchi to‘siqlar yordamida filtrlashda, to‘siqlarni tanlash oqova suvning xususiyati, xarorati, filtrlash bosimi va filtr konstruksiyasiga bog‘liq ravishda tanlaniladi.

Tusik sifatida perfirirlangan metall listlardan va zanglamaydigan pulat, alyuminiy, nikel, mis, latun va boshqa metallardan tayyorlangan setkalardan foydalaniladi. Turli xil matoli (asbestli, shishali, paxtali, sun’iy va sintetik tolali, junli) to‘siqlar mavjud. Zarrachalarni ushlab qoluvchi filtrlovchi to‘siqlar minimal gidravlik qarshilikka, etarlicha mexanik mustaxkamlikka va egiluvchanlikka, kimyoviy barqarorlikka ega bo‘lishlari va berilgan filtrlar sharoitini buzmasliklari, bo‘kib qolmasliklari kerak. To‘siqlar tayyorlanadigan materiallarga qarab ularni organik va noorganik, harakat prinsipiga ko‘ra egiluvchan yoki egilmaydiganlarga bo‘linadi.

Agarda oqova suvdagi zarrachalarning konsentratsiyasi S=25 mg/l bo‘lsa, unda filtrlash tezligi U=0,2-0,3 m/s bo‘ladi. Agar S=25 50 mg/l bo‘lsa, unda 3 filtrlash tezligi U=0,1 0,2 m/l bo‘ladi. Bu usulning afzalligi tozalash samaradorligining juda ham yuqoriligida kamchiligi esa, - o‘lchamlari katta va qimmatligida.

Ish bajarishdan maqsad: oqova suv namunasida qancha muallak modda borligini suzgich orqali suzib topish.

Odatda oqova suv tindirgichdan o‘tgandan yoki biologik tozalangandan keyin suzib olish usulidan foydalanib tozalanadi. Bu usul uncha mayda bulmagan zarrachalarni suzib oluvchi material yuzasiga yopishib qolishiga asoslangan. Suzib oluvchi material sifatida shagal, qum, maydalangan kumir, kvars, marmar, sopol maydalari, sintetik va polimer materiallar ishlatiladi. Suzib oluvchi material yuzasiga yupqa qavat xosil qiladi va uning govaklariga utirib koladi (yupka parda xosil kilib suzib olish).

Muallim ko‘rsatganicha, ya’ni 20-100 ml okova suv suzgich orqali suzib o‘tkaziladi, bunda suzgich qogoz avval tortib olingan bo‘lib keyin voronka xolida buklangan bo‘ladi. Suzgich qogozga utirib kolgan loyqa sovuq suv bilan yuviladi; loyka yopishgan suzgich qog‘oz 150⁰S da quritiladi va bir necha marta tortganda ogirligi o‘zgarmagan xolatga kelgach tarozida tortiladi. Suvda bulgan qattiq moddalar miqdori (X, mg/l) quyidagi formula yordamida topiladi:

m₂ – m₁

Χ= ———— • 1000

V
bunda: m_{1 –} suzgich qogoz massasi, g;

m₂ - loyka yopishgan suzgich kogoz massasi, g;

V - olingan oqova suv namunasi xajmi, ml.