Оšова сувлар ва уларни тозалаш усуллари

2 - LABORATORIYA ISHI
GORIZONTAL TINDIRGICHLARNING TEXNOLOGIK KO‘RSATGICHLARINI TOPISH
Suvda erimaydigan uncha mayda bo‘lmagan bekorchi qo‘shimchalar tindirish, suzish, suzib tindirish yo‘li bilan (1-guruh oqova suvlar) ajratib olinadi.

Zarrachalarni o‘z og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘kmaga tushirish tindirish deb ataladi. Bunda og‘ir zarrachalar cho‘kadi, engillari esa suvning yuziga qalqib chiqadi. Suv tindiriladigan inshootlar tindirgichlar deb ataladi. Suv tindirilayotganda harakat yo‘nalishiga qarab ular bo‘ylanma, ko‘ndalang va radial tindirgichlar deyiladi. Oqova suv tindirilayotganda qalqib chiqadigan moddalarning nomiga qarab ular yog‘ tutgich, neft tutgich va xokazo deb yuritiladi.

Ish bajarishdan maqsad: qancha oqova suv tozalanayotganiga qarab gorizontal tindirgichlarning texnologik ko‘rsatgichlarini xisoblab chiqarish.

Beshta silindrga oqova suv 50-100 ml dan quyiladi va tindiriladi. Tindirish uchun 10 minutdan 30 minutgacha vaqt ketadi. Har bir silindrdagi suvni tindirish uchun belgilangan vaqt tugagandan keyin suvni chayqatmay ustidan pipetka yordamida ozroq namuna olib uning loyqaligi Snellen asbobida tekshirib ko‘riladi.

Har bir silindrdagi suvning tinuvchanligi shu suvning loyqaligini ko‘rsatadi va u quyidagi formuladan foydalanib xisoblab chiqariladi:

bunda: M_g-dastavval olingan suvning loyqaligi, mg/l.

M_i- suvning t_i vaqt ichida tindirilgandan keyingi loyqaligi, mg/l.

Loyqaning o‘lchamlari gidravlik yiriklik (U₀) deb ataluvchi qiymat, ya’ni suvdagi zarrachalarning tinch turgan xolatdagi cho‘kish tezligi bilan ifodalanadi. Gidravlik yiriklik quyidagi formuladan topiladi.

bunda: h- silindrdagi suvning balandligi, mm.

t_i- cho‘kish uchun ketgan vaqt, sek.

CHo‘kmaga tushish egri chizig‘ini chizish uchun foydalaniladigan taqribiy ma’lumotlar.

Silindrning raqami	Dastlab olingan suvning loyqaligi mg/l. Md	Tindirish uchun ketgan vaqt ti sek.	Tindiril-gandan keyingi loyqaligi, mg/l. Mi	Tinuv-chanlik Ri %	Gidrav-lik yirik-lik mm/sek. Ui	Suvning balandligi, mm. h
1.
2.
3.
4.
5.

Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan cho‘kma tushish egri chizig‘i P_i=f(U_i) chiziladi va shulardan foydalanib gidravlik yiriklik U₀ topiladi. Bu qiymat oqova suvning tozalangandan keyingi loyqaligi M_q ga qarab, biz uchun kerak bo‘lgan tindirish samarasi R_o ni xisoblab chiqarishga imkon beradi:

bunda M_q- suvning tindirilgandan keyingi ruxsat etilgan loyqaligi, mg/l.

SHundan keyin tindirgichning parametrlari quyidagi tartibda xisoblab topiladi.

1. 
   Qancha suv sarf qilinishi Q (m³/soat xisobida) berilgan bo‘lsa gorizontal tindirgichning umumiy yuzasi F (m² xisobida) quyidagi formula yordamida xisoblab topiladi:
   

bunda -oqim tezligining tikal xadi ta’sirini e’tiborga oluvchi koeffitsent:

, bunda

v_o‘rtacha-tindirgichdagi suvning harakati o‘rtacha tezligi, mm/sek.

2.Tindirgichning kengligi quyidagicha topiladi:

bunda N-tindirgichning chuqurligi, m.

3.Tindirgichning uzunligi shu formula yordamida topiladi:

2. 
   Suv loyqalangan tindirgichda qancha vaqt bo‘lishi T₀ (soat) quyidagi formula vositasida topiladi: