Ooppp[[[[[[[[[[‘

АНДИЖОН ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИК ИНСТИТУТИ BMM 
37 
бузилишига олиб келади. Масалан, атроф-муҳитни гўзаллик мезони билан 
баҳоланишини бўрттириб юбориш эстетикани фақат гўзаллик фалсафий 
қолипига зўрлаб сиғдиришга, инсон бадиий фаолияти соҳасини эса фақат санъат 
фалсафаси даражасига тушириб юборишга сабаб бўлади. 
Эстетиканинг фан, кейинчалик эса ўқув дарси сифатида шаклланиш 
жараѐнларида уни бир қатор мустақил билим соҳаларига бўлиб юборишлар, 
яъни эстетикани «эстетик қадриятлар назарияси», «эстетик идрок этиш 
назарияси» ва «умумий санъат назарияси» соҳаларига ажратиб ўрганиш ҳамда 
ўқитиш мақсадга мувофиқ деб кўрсатилган эди. Инсоннинг эстетик фаолияти 
бадиий фаолияти билан, аксинча унинг бадиий фаолияти эстетик фаолияти 
билан баб-баравар деган ақида тарихий тараққиѐт тажрибасида ўзини оқламади. 
Аслида бу икки нисбий мустақил мақомга эга бўлган инсон фаолияти соҳалари 
ўзаро шу қадар чирмашиб кетганки, уларни бир-бирисиз тасаввур қилиб 
бўлмайди. 
Инсоннинг эстетик фаоллиги жараѐнида табиат ва жамият қад-риятлари 
муносабатлари тизимидаги эстетик хусусиятлар (гўзаллик ва хунуклик, 
улуғворлик ва тубанлик, фожиалилик ва кулгилилик) қонуниятлари намоѐн 
бўлади. Инсоннинг эстетик фаолияти сифати ва даражаси эса эстетик 
қадриятлар билан эстетик баҳолаш қобилияти, эстетик идрок этиш билан 
эстетик амалиѐт ўрталаридаги узвий алоқадорлик маданиятнинг барча 
соҳаларидаги бадиий ва эстетик ўзаро боғлиқ мезонлари билан ўлчанади. 
Эстетиканинг иккинчи таркибий қисми бўлган санъатни яхлит бирликда 
мушоҳада этиб ўрганиш, унинг фаолияти бошқа турлари қаторида тизими ва 
амал қилиш хусусиятларини англаб, бадиий ижод, унинг самараси бўлган 
санъат асарлари билан уларни одамлар идрок қилишининг узвий боғлиқлигини 
илғаб олиш, бадиий фаолият аниқ шаклларини яратувчи қонунларини ўрганиш 
фаолият бадиий тараққиѐти қонунларини санъат равнақининг истиқболларини 
кўра билиш қобилиятининг вужудга келиши жараѐнларини тадқиқ этиш 
эстетика фанининг энг муҳим мавзуси ҳисобланади.
Эстетика фани ҳеч вақт фақат атроф-воқеликни эстетик ва бадиий идрок 
этиш қонуниятларини ўрганиш билан чегараланиб қолмай, у тадқиқ ва таҳлил 
ишларини истиқбол мақсад-манфаатларига йўналтириб турган. Эстетиканинг 
истиқболга мўлжалланганлиги шу билан изоҳланадики, у воқеликни нафосат 
нуқтаи назаридан баҳолашда, бадиий мезон ўлчовларини илмий жиҳатдан 
ишлаб чиқиб, амалий фаолиятга татбиқ этишда ўз ифодасини топади. 
Инсоннинг эстетик тафаккури шаклланиб, ривожланиб ва такомиллашиб 
боргани сари унинг ижтимоий-руҳий, мафкуравий-ғоявий, сиѐсий-маънавий 
интилишлари ҳам тобора тиниқлашиб боради. Чунки эстетик тафаккур 
инсоннинг мақсад-манфаатларини эстетик-бадиий воситаларда назарий асослаб 
беради, эстетик маданият ва бадиий амалиѐт асосларини ўрганиш, таҳлил 
қилиш билан бойитади, эстетик назарияларнинг фалсафий асосларини очиб 
беради, воқеликни эстетик инъикос этиш жараѐнларини кўрсатиб беради. 

---