Ongninguchinchita’rifi–odamningmaqsadiniko’zlovchifaoliyatinita’minlashdir.Faoliyatningmaqsadlariniyaratishongningfunksiyasigakiradi.Bunda faoliyat motivlari yuzaga keladi vachamalab chiqiladi. Irodaviy qarorlarqabul qilinadi. Harakatlarni bajarishning qandayborishi hisobga olinadi.Ungategishlituzatishlarkiritiladiva hakazo.
K. Marks “kishi tomonidan berilgan narsaning formasini o’zgartirish bilanginacheklanmaydi,tabiattomonidanberilgannarsalarbilanbirgao’ziningonglimaqsadini ham amalga oshiradi. Bu maqsad qonun sifatida kishining ish usulini vabu ishning harakterini belgilab beradi va kishi o’z irodasini ana shu maqsadgabo’ysundirishlozim”deb ta’kidlaganedi.
Maqsadniko’zlovchifaoliyatniamalgaoshirishdavayo’nalishidakasallikoqibatidayokibiron-birboshqasabablargako’raharqandaybuzilishningyuzberishiniongning buzilganidebqaramoqkerak.
Ongningto’rtinchita’rifi–uningtarkibigamuayyanmunosabatningkirganligidir.“Meningo’zmuhitimgabo’lganmunosabatimmeninngongimdir”debyozganKarlMarks.
Kishi ongigamuqarrar ravishda his-tuyg’ular olami kirib keladi, unda murakkabobyektiv eng avvalo o’zi ham jalb etilgan ijtimoiy munosabatlar o’z aksini topadi.Buo’rindaesa(jalbetilgan)ijtimoiyboshqako’pginahollardabo’lganikabipotologiya normal ongni mohiyatini anglab olishga yordam beradi. Ayrim ruhiykasalliklargachalingandaongningbuzilganligiaynanhis-tuyg’ularvamunosabatlar
sohasidagi buzilish bilan belgilanadi: Bemor bunga qadar behad yaxshi ko’rganonasini suymaydigan bo’lib qoladi. Ya’ni kishilar to’g’risidazarda bilan gapiradiva hakazo.
Ongning yuqorida ko’rsatib o’tilgan barcha o’ziga xos xususiyatlari va shaklanishinamoyon bo’lishiningmuqarrar sharti til hisoblanadi. Nutq jarayoni faoliyatidaodam bilimlar hosil qiladi. Kishi dunyoga kelgunga qadar uning uchun insoniyatyaratib bergan tilda mustahkamlab unga etkazgan inson tafakkuri, boyliklari bilano’z hayotini boyitadi. A.I.Gertsen shunday deb yozganedi: “Har bir kishi ildizlarisal bo’lsa ham odam ato zamonlariga borib yetadigan dahshatli shajaraga tayanadi:sohilbo’yidagito’lqinkabiorqamizdabutunboshliokean,butunbirdunyotarixining shiddati his etiladi. Til alohida sistema, unda ijtimoiy tarixiy tajriba yokiijtimoiyongaksetgandir.Tilkonkretodamtomonidano’zlashtirilarekan,uma’lumbirma’nodauning realongibo’libqoladi.»
Ulug’ mutafakkirlar – “Til amaliy, haqiqiy ongdir, boshqalar uchun ham mavjudbo’lganxuddishutufaylimenuchunhammavjudbo’lganongdir...”debqaydetganedi.Ongtushunchasipsixologiyadapsixotriyadavaboshqafanlardauningyuqoridakeltirilganasosiyta’riflargamoskeladiganma’nodaishlatiladi.
Psixiatorlarningbemorda ong bor yo’qligi, yo bo’lmasa buzilganligi masalalaridoim qiziqtiradi, shu tufayli ular ong deganda bemorning o’z-o’ziga qayerdaligi,vaqt qachonligi, tevarak-atrofdagi vaziyat qandayligi to’g’risida o’z shaxsiy holatihamharakatlarihaqidahisobberishimkoniyatlarinitushunadilar.Ongyaxshisaqlanibqolganodammiyagakelayotganyangiaxborotgao’zidagimavjudbilimlarni hisobga olgan holda baho beradi va o’zini tevarak-atrofdagi muhitdanalohida ajratib, boshqa odamlarga faoliyat va vaziyatga nisbatan tarkib topganmunosabatlar sistemasini saqlab qoladi hamda ana shu barcha ma’lumotlar asosidao’zhatti-harakatiniidoraqiladi.Ongijtimoiymahsulbo’lib,faqatodamlargaxosdir.Hayvonlaraesaongbo’lmaydi.Psixikaningquyidarajasiongsizlikdaniboratdir.
Ongsizlik – kishini o’zini tuta olmaydigan qilib qo’yadigan taaassurotlar bilanbog’liqpsixikjarayonlarharakatlarvaholatlaryig’indisidir.Psixikholatsifatida
ongsizlik voqelikni aks ettirishning shunday bir shakli hisoblanadiki, bunda harakato’rnivavaqtinimo’ljalqilish,yaxlitligiyo’qoladi,hatti-harakatiningnutqyordamidaboshqarilshi buziladi. Ongsizlikka quyidagi psixik holatlarni kiritishmumkin:Uyqupaytidayuzberadiganpsixikhodisalar(tushko’rish)sezilmaydiganlekinhaqiqatdahamta’sirko’rsatadigankuzatuvchilargajavobreaktsiyalari:oldinlari ong harakat bo’lib, lekin takrorlanaverib avtomatlashib ketganva shungako’raendilikdaanglanmaydiganbo’libqolganharakatlarfaoliyatigaundovchiammomaqsad hissidan anglanmaydigan ayrim moyillar, ongsizlik hodisalarigabemorkishiningpsixikasidaro’yberadiganba’zibirprotologikhodisalarni-alahlash,ko’zigayo’qnarsalarningko’rinishikabilarnihamko’rishmumkin.shularga,asoslanibongsizlikningonggaqarama-qarshidebhisoblash,unihayvonlarpsixikasigatenglashtirishnoto’g’ribo’lar edi.
Ongsizlik – bu kishining xuddi ong kabi o’ziga xos psixik qiyofasidirki, u kishimiyasida borliqning yetarli darajada bir xil bo’lmagan qismiga aksi tarzida insonhayotiningijtimoiyshart-sharoitlari bilanbog’liq holda bo’lgandir.
