Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

1. 
O‘zbekistonga import qilingan elektromobillar sonini yillar kesimida aytib bering.
2. 
O‘zini o‘zi quvvatlash jarayonini qanday tushundingiz? Aytib bering.
3. 
Elektromobilning qulaylik tomonlarini sanang.
4. 
Elektromobilning ekologiyaga qanday foydasi bor? Zarari ham bor deb o‘ylaysizmi?
5. 
Elektromobillar bilan bog‘liq ikkita maummoni tushuntirib bering.
Matnda ostiga chizilgan so‘zlarga diqqat qiling. Tushib qolgan kelishik qo‘shimchasini 
o‘z joyiga tiklab, birikmalarni yozing.

---

119
Ba’zan qaratqich va tushum kelishiklari matnda ko‘zga tashlanmasligi mumkin, 
lekin ular doim o‘z ma’nosini saqlab qolgan bo‘ladi. Ana shunday holatlar uchun 
belgili
va 
belgisiz qo‘llanish
atamasi ishlatiladi.
Kelishik qo‘shimchasi matnda ko‘rinib turgan bo‘lsa, belgili, ko‘rinmayotgan bo‘lsa 
belgisiz qo‘llangan bo‘ladi.
Qaratqich kelishigi o‘zi bog‘langan so‘z bilan ketma-ket kelganda tushib qolishi 
mumkin: sinf
ning
jurnali – 
sinf jurnali
; maktabimiz
ning
hovlisi – 
maktabimizning hovlisi
.
Tushum kelishigi ham o‘zi bog‘langan so‘z bilan ketma-ket kelganda tushib qolishi 
mumkin: ovqat
ni
yemoq – 
ovqat yemoq
; uy
ni
buzmoq – 
uy buzmoq
.
Agar kelishiklar qo‘shilishi kerak bo‘lgan so‘z va u bog‘langan so‘zning orasida 
boshqa bir so‘z qo‘llansa, kelishiklar albatta belgili qo‘llanadi:
sinf jurnali – 
sinf 
yangi
jurnali
– sinfning yangi jurnali;
ovqat yemoq – 
ovqat 
tez
yemoq
– ovqatni tez yemoq.
Qaratqich va tushum kelishigining belgili va belgisiz qo‘llanishiga 4 tadan misol 
yozing.
Quyidagi gaplarni o‘qing. Mazmunini tahlil qiling. Qaratqich va tushum kelishiklarini 
belgili qo‘llash shart bo‘lgan o‘rinlar haqida qoida yozing.
Akmal kitobi uyda qolgan ekan.
Akmal