Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

124
“TAYYOR”DAGI “TAYR”
“SURBET”NING SURLIGI
“Tayr” so‘zi tilimiz tarixida “qush” 
maʼnosini anglatgan. Bu so‘zning tub ildizi 
“uchish” mazmunini ifodalagan. Alisher 
Navoiyning “Lison ut-tayr”, yaʼni “Qush tili” 
degan mashhur dostoni bor. Xo‘sh, shakl 
jihatdan bir-biriga yaqin bo‘lgan “tayr” va 
“tayyor” so‘zlari o‘rtasida qanday yaqinlik 
bor? Gap shundaki, biror ishga hozirlanib, 
shay turish mazmunida keladigan 
“tayyor” so‘zining tub ildizi “uchadigan”, 
“uchuvchan” degan maʼnoni bildiradi.
Tilimizda “surbet” so‘zi yuzi 
qattiq, gap kor qilmaydigan, orsiz 
kimsalarga nisbatan qo‘llanadi. Xo‘sh, 
nega ularni “surbet” deymiz? “Surbet” 
so‘zining o‘zagi “sur” so‘zi dudlab 
yoki osib quritib qo‘yilgan, qoqlangan 
go‘sht mazmunini ifodalab keladi. 
Bunday go‘sht uzoq vaqt quyoshda 
qurib, shamolda qotib, juda qattiq 
bo‘lib qoladi. 
Sur go‘sht, sur baliq
birikmalari bor. Yuzi qattiq, uyatsiz 
kimsalarni “surbet” deyish shundan 
kelib chiqqan.
Eshqobil Shukur
O‘QING VA MULOHAZA QILING

---

125
Rasmlar asosida savollarga javob bering.
TUTILMAY GAPIRAMAN
1. 
Odatda og‘zaki fikr ifodalashda qanday qiyinchiliklarga duch kelasiz?
2. 
Ravon nutq qanday bo‘ladi? 
1
4
2
3
Bu mavzuda o‘rganamiz
•
 chiroyli va mazmunli nutq so‘zlash 
•
 ravon so‘zlash 
•
 taqdimot tayyorlash 
•
 talaffuz 
qoidalari 
•
 gap urg‘usi 
•
 egalik shakllari

---

126
1. 
Nima deb o‘ylaysiz, siz kamera oldida so‘zlashga tayyormisiz? Hayotingiz davomida 
bunday holatni boshingizdan o‘tkazganmisiz yoki bu jarayonni kuzatganmisiz?