Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

I 
unlisi ayrim so‘zlarda cho‘ziq aytiladi va ikkita I yoziladi:
 badiiy, tabiiy , suiiste’mol 
kabilarda;
I 
unlisi ayrim so‘zlarda U aytilsa ham, I yoziladi: 
mumkin, mudir, muhim, kulgi, tulki 
kabilarda;
I 
unlisi ayrim so‘zlarda E ga yaqin aytilsa ham, I yoziladi: 
mashina, fojia, andisha
kabi-
larda;
E 
unlisi I ga moyil aytilsa ham, E yoziladi: 
telefon, teatr, okean, material, ehtimol, eshik, 
ehson, ertak 
kabi so‘zlarda;
U 
unlisi ayrim so‘zlarda I deb talaffuz qilinsa-da, U yoziladi:
 unsur, urchuq, tushuncha, 
qovun, ovul, tovuq, sovuq, tarvuz, quvur, supurmoq, qutulmoq 
kabi;
Tarkibida U bo‘lgan bir bo‘g‘inli so‘zlarning oxirgi ikki undoshi o‘rtasida u aytilsa ham, 
yozilmaydi: 
umr, uzr, rukn, hukm
kabi.
UNLI TOVUSHLAR TALAFFUZI VA IMLOSI
14.1-mashq. 
Matnda ajratib berilgan so‘zlarni daftaringizga yozing. Bu so‘zlar 
tarkibidagi unlilarning talffuzi va imlosini izohlang.

---

60
14.3-mashq. 
Fikrlarni davom ettiring. 
Amerikalik bir qariya viloyat miqiyosida o‘tkazilgan yarmarkada eng sifatli 
makkajo‘xori yetishtirgan dehqon sifatida tan olindi. Uning makkajo‘xorilari sifat va 
unumdorlik borasida haqiqatda yaxshi edi. Muxbirlar undan muvaffaqiyat sirinini 
so‘radilar. 
– Bari juda oddiy, - dedi muxbirlarning savoliga javoban soddadil qariya. – Men 
o‘zimdan jo‘xori donini so‘ragan har bitta qo‘shnimga saralangan, eng yaxshi donlardan 
ulashganman.
– Lekin sizning muvaffaqiyatingizga buning nima dahli bor?
– Nega dahli bo‘lmasin? Axir yetishtirgan jo‘xorilarim qo‘shnilarimning 
makkajo‘xorilaridan changlanadi... 
Ayting-chi, siz qanday qo‘shni ekaningiz haqida o‘ylab ko‘rganmisiz? 
(Internetdan)
1. Qachonki inson oilasi oldidagi burchni anglab yetsa, ...
2. Agar biror kishi muhim ishlarni bajarish uchun mas'uliyatni o‘z zimmasiga olsa, ...
3. Siz uchun aziz bo‘lganlarning baxti, farovonligi va xavfsizligi uchun javobgarlik ...
4. Hayotda yuzaga keladigan muammolarni bartaraf etish va yaqinlaringizga yordam 
berish uchun javobgarlik...