Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

ESKIRGAN SO‘ZLAR

---

33
8.2-mashq. 
Matnda ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarga mos ma’nolarni aniqlang. 
Diqqat!
Ikkita ma’no ortiqcha va ularga mos so‘zlarni matndan toping.
boylik
boy, davlatmand
bechora, sho‘rlik
o‘lik chiqqan xonadon
qashshoqlik
ojiz, zaif
jonni tirnalovchi
yomonlik
xor-zorlik
qarzdor
o‘ldiruvchi, qotil
yetim
merosxo‘r
yaxshilik
8.3-mashq. 
“Bizni kemirguvchi illatlar” matnidan olingan quyidagi gaplarning bir qismi 
ajratilgan bo‘lib, siz shu qismni bugungi adabiy me’yorlar bo‘yicha yozib chiqing.
Namuna. 
Biz bo‘lsa, o‘luk va to‘y uchun 
haftalar, hatto oylar ila ishdan qolurmiz.
 – …
haftalab, hatto oylab ishdan qolamiz.
1. Bizni kemirguvchi illatlar deganda 
zaxm-u maraznimi gumon etarsiz
?
2. Biz 
na uchun Xudo va rasulni so‘zig‘a
va o‘zimizni naf’imizg‘a amal qilmaymiz?
3. Har kun 
o‘lgon ila-da 
qutulmas.
4. Bizg‘a lozimki, to‘y va ta’ziyalarni kichik qilib va 
holimizcha harakatda bo‘lub
, kelar 
zamonamizni o‘ylayluk.
8.4-mashq. 
Quyidagi rasmlar orqali jamiyatimizdagi qanday illatlar ko‘rsatilgan? Har 
bir rasmga nom qo‘ying. Nomlashda imkon qadar qisqalikka harakat qiling.
Salom, 
Dilya.
Salom, 
Alish.
Inson uchun tevarak-atrofda ota-onasidan ulug‘roq kishi yo‘q. Shu bois “Ustoz 
otangdan ulug‘”, “Mehmon otangdan ulug‘” kabi maqollar mantiqsizdek ko‘rinadi. 
Hatto bu maqollardagi -dan qo‘shimchasini -dek/-day shakliga o‘zgartirib ishlatuvchilar 
ham topiladi. Unutmaslik kerakki, maqollarda ta’sirchanlikni kuchaytirish maqsadida 
bo‘rttirish unsuri qo‘llanadi. “Otangni o‘ldirganga onangni ber” maqolida yomonlik 
qilganga ham yaxshilik qilish kerakligi shu usul vositasida yetkazilyapti. “Ustoz otangdan 
ulug‘” maqolida ham ustozning ulug‘ligini ta’kidlash maqsadida bo‘rttirish usuli (“u hatto 
otangdan ham ulug‘roq”) qo‘llangan.