«Ona tili» to’garagi,8-sinflar uchun Sana: 1-Mashg’ulot adabiy nutq va uning uslublari

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu

65-mashq. 1- topshiriq. Berilgan juftliklarni qiyoslab, ular orasidagi farqni izohlang.

1) Karimjonning akasi — Karimjon va akasi; 2) aytib chiqdi — aytdi, chiqdi; 3) mening otam — men bilan otam; 4) gazetadagi maqola — gazeta va maqola; 5) onasining qizi — onasi va qizi.

2- topshiriq. Berilgan juftliklardagi so’zlarning tartibini o’zgartirib ko’ring. Qanday xulosaga kelganingizni ayting.

Bilib oling. So’zlarning o’zaro bog’lanishi ikki xil bo’ladi:

1) teng bog’lanish — ikki so’zning teng huquqli, biri ikkinchisiga bo’ysunmay bog’lanishi: opam va kitob, uy va tom kabi.

2) tobe bog’lanish — bir so’zning (tobe so’zning) boshqa bir so’zga (hokim so’zga) bo’ysunishi orqali bog’lanishi: opamning kitobi, uyning tomi kabi.

So’zlarning tobelanish asosida bog’lanishi so’z birikmalarini hosil qiladi va so’z birikmasi ikki va undan ortiq so’zdan iborat bo’lishiga qaramay, bitta tushunchani ifodalaydi: opamning kitobi, qizil gul, uyga kirmoq.

So’zlarning teng bog’lanishi so’z qo’shilmalarini hosil qiladi. So’z qo’shilmasida har bir so’z ma’no mustaqilligini, alohida-alohida narsalarni nomlab kelish xususiyatini saqlab qoladi: opam va kitob, siz bilan biz kabi.
66-mashq 1- topshiriq. Berilgan misollarda so’zlar qanday vositalar bilan o’zaro birikkanligini aniqlang.

1) Abdusattor, Qahramon, Botir va men; 2) yer-u osmon: 3)oy-u quyosh; 4) Sarvinoz yoki Diyora; 5) ba’zan qor, ba’zan yomg’ir; 6) na kitob, na daftar; 7) ko’z hamda quloq.

2- topshiriq. Yuqorida berilgan so’z qo’shilmalarini qo’llab gaplar tuzing.

Bilib oling. So’z qo’shilmalarida so’zlar sanash ohangi (yozuvda vergul) yoki teng bog’lovchilar vositasida birikadi.

So’z qo’shilmalarini qo’llab, 2-3 tadan gap tuzing. So’z qo’shilmalari qanday vosita yordamida hosil qilinganligini izohlang.