«Ona tili» to’garagi,8-sinflar uchun Sana: 1-Mashg’ulot adabiy nutq va uning uslublari

II. O’tgan mavzuni so’rash.

a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.

b) Frontal (guruh bilan ishlash)

III. Yangi mavzu:

Bilib oling. So’z birikmalari ham so’zlar kabi narsa, belgi, harakatni atashga xizmat qiladi. Lekin so’z — leksik hodisa, so’z birikmasi — grammatik hodisadir. So’z birikmasi narsa, belgi yoki harakatni yakka holda emas, balki ikki va undan ortiq so’zlarning o’zaro aloqaga kirishuvi orqali ifodalaydi.

Masalan, kitob so’zi bir narsaning umumlashgan oti bo’lib, yolg’iz tushunchani ifodalaydi, o’rtog’imning kitobi birikmasida esa faqat «kitob» ma’nosining o’zi emas, balki «o’rtog’imga tegishli kitob» tushunchasi ifodalanadi.

73-mashq. Berilgan gaplardagi ajratilgan so’z birikmalarini mashqdan so’ng berilgan (ma’nosiga ko’ra ularga teng keladigan) so’zlar bilan almashtiring. Bunday so’z birikmasi va so’z orasidagi ma’noviy munosabatlar haqida xulosa chiqaring.

1. «Qanotli do’stlar» haqida film yaratildi. 2. Yurtimiz zangori olov, qora oltin zaxiralariga juda ham boy. 3. Ko’rgazmada atoqli mo’yqalam ustalari yaratgan rasmlarni tomosha qildik. 4. Otamning akalari — haydovchi. 5. Echkining bolasi onasining atrofida sakrab o’ynardi. 6. Maktabimizda taniqli so’z san’atkori bilan uchrashuv bo’ldi. 7. Mamlakatimizda juda katta miqdorda kumush tola yetishtiriladi. 8. Bu yil bahor elchilari erta uchib keldilar. 9. Vatanimizda ishlab chiqarilgan havo kemalari dunyo bo’ylab parvoz qilmoqda. 10. Dehqonlarimiz oq oltin yetishtirishning barcha sirlarini bilishadi.

yozuvchi, rassomlar, gaz, neft, qushlar, pilla, samolyotlar, paxta, amakim, uloqcha, qaldirg’ochlar.
74-mashq. Quyidagi so’zlarga so’z birikmalari bilan ifodalangan ma’nodoshlar toping. Ular asosida gaplar tuzing.

Televizor, maktab, qo’zi, olqor, ayg’ir, kitob.

N a m u n a: Olqor — yovvoyi tog’ echkisi. Biz kecha tog’da olqorlarni ko’rdik. Kecha biz tog’da yovvoyi tog’ echkilarini ko’rdik.

Bilib oling. So’z birikmalarida ma’no, tushuncha ancha aniq va ravshan bo’ladi.

Qiyoslang: nor — erkak tuya, g’o’nan — ikki yashar ot, ezma -sergap odam.

Shuning uchun lug’atlarda so’zning ma’nosini ochib berishda so’z birikmalaridan foydalaniladi.