Ona tili metodika (1-sinf). indd

85
Asosiy qism 
O‘quvch lar matnn o‘q b bo‘lgach, darsl k-
dag savollar ber lad . 
Javob: 
1-savolga o‘quvch lar “karandash” so‘z o‘z-
bekcha so‘z ekanl g n tushunt r b ber shlar
loz m. Bu savolga o‘quvch matn mazmun n
tushungan holda umum y xulosa ch qar b, “ka-
randash” so‘z o‘zbek t l dag “qora” va “tosh” 
so‘zlar n ng b r k sh dan hos l bo‘lgan va rus-
larn ng “qoratosh” so‘z n “karandash” deb ta-
laff uz q l sh dan vujudga kelganl g n ayt b be-
r sh loz m. 
2-savolga o‘quvch matnga tayangan holda 
qalamn nega qoratosh dey shlar n ayt b be-
r sh loz m.
3-savolga o‘quvch lar matn hamda hayo-
t y kuzat shlar asos da javob ber shlar loz m. 
Ayr m so‘zlarn talaff uz q lganda boshqa t l 
vak llar unga yaq n bo‘lgan undoshn talaff uz 
q l sh , masalan q va k undoshlar talaff uz j -
hatdan b r-b r ga yaq n bo‘lganl g uchun, ular 
talaff uzda o‘r n almashad .
Bu jarayonda bergan javoblar orqal o‘quv-
ch larn ng o‘q b tushun sh malakalar n teksh -
r b, og‘zak nutqda yo‘l qo‘ygan xato va kam-
ch l klar n tuzat b, baholab bor sh loz m.
Bundan so‘ng q z qarl ma’lumot o‘quv-
ch larga tushunt r lad . Bu jarayonda xattaxta 
va proyektorda sayohatch so‘zlar ko‘rsat lad
hamda o‘quvch larga ushbu so‘zlarn ng qan-
day paydo bo‘lganl g hamda n ma uchun 
sa-
yohatch
so‘zlar deb atal sh tushunt r lad .
Izoh:
1. 
Bu – yogurt. Un do m sev b ste’mol 
q lam z. Bu so‘z esk turk y t lda yog
ʻ
rut, ya’n
yag
ʻ
ya, yog
ʻ
rut – qurut so‘zlar dan ol ngan 
bo‘l b, q m z, sut, yog
ʻ
 yok qat q, qurut degan 
ma’nolarn b ld rad . Yogurt turk y t llardan rus 
t l ga o‘zlash b, hoz r shu shaklda faol qo‘llan-
moqda. 
2. 
Bu – stakan. Esk o‘zbek t l m zda tus-
tag‘on deb atal b rus t l ga stakan tarz da o‘z-
lashgan. Bu so‘z q m z chad gan d sh ma’no-
s n anglatgan.
3. 
Bu dazmol. Un utyug deb ham atay-
m z. Bu so‘z ham rus t l ga b zn ng t l m zdan 
o‘zlashgan bo‘l b, avvallar bobo-buv lar m z 
maxsus d shga o‘t yoq b, cho‘g‘ n solgan 
hamda ss q holat da k y mlarn tek slashgan. 
Ushbu qur lma o‘tuk deb atal b, rus t l ga utyug
tarzda o‘zlashgan.
4. 
Bu – g‘ sht. Undan uy qurgan m zda 
foydalanam z. Bu buyumn qad mda bobolar -
m z kerp ch deb atashgan. Bu so‘z ham rus t -
l ga k rp ch shaklda o‘zlashgan, g‘ sht forscha!
Ko‘ryaps zm , ayr m so‘zlar m z rus t l ga 
o‘zlashgan hamda hoz rda b zga talaff uzlar
o‘zgargan holda yet b kelgan. Bu juda q z q 
jarayon, ayr m so‘zlar b r t ldan kk nch t lga 
ko‘ch b o‘t sh mumk n. Masalan, kompyuter
so‘z n b z ngl z t l dan olganm z. Bunday so‘z-
larn sayohatch so‘zlar deb ayta olam z.
Bu so‘zlar tushunt r b bo‘l ngach, mashq 
daftar ga ko‘ch r lad .
O‘quvch lar yoz b bo‘lgach, har b r o‘quvch -
dan yozgan so‘z n o‘q b ber sh so‘ralad .