Ona tili darslik

 5.  Tovush  nutqning  bo‘g‘in  (yoki  so‘z)  tarkibidagi  eng  kichik,  fonetik 
jihatdan bo‘linmaydigan birligidir: bola  so‘zi 4 ta tovushdan  (b,o,l,a) iborat.   
 
14-§.  Urg‘u   
  
So‘z  bo‘g‘inlaridan  birining    yoki  gap  tarkibidagi  so‘zlardan  birining  
boshqalariga  nisbatan  kuchliroq    yoki  cho‘ziqroq    talaffuz  qilinishi  urg‘u  deb 
ataladi. 
Urg‘u,  odatda,  bo‘g‘indagi  unli  tovushga  tushadi.  So‘z  nechta  bo‘g‘indan 
tuzilganligidan  qat’i    nazar,  unda  bitta  urg‘u  bo‘ladi  (gap  bo‘laklaridan  birini 
ajratib  ko‘rsatish  ham  xuddi  shunday  xususiyatga  ega).  So‘z  tarkibidagi  urg‘u 
olgan  bo‘g‘in  urg‘uli  bo‘g‘in,  urg‘u  olmagan  bo‘g‘inlar  esa  urg‘usiz  bo‘g‘in 
deyiladi.  Masalan:  Sizlarning  matonatli  mehnatlaringiz  Ulug‘    Vatan  urushi 
yillaridagi muqaddas g‘alabamizni yaqinlashtirdi. (S. Karomatov) Bu gapdagi har 
bir so‘z    o‘z  urg‘usiga  ega  (chunonchi,  «sizlarning»  so‘zida  uchta bo‘g‘in  bo‘lib, 
oxirgi bo‘g‘in (-ning) urg‘u olgan; «matonatli» so‘zida to‘rtta bo‘g‘in bo‘lib, oxirgi 
bo‘g‘in  (-li)  urg‘u  olgan  va  hokazo).  Bundan  tashqari,  shu  gap  tarkibidagi 
sizlarning so‘zi boshqa so‘zlarga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinadi. Demak, har 
xil obyektga – so‘z tarkibidagi biror bo‘g‘inga ham, gap tarkibidagi ayrim so‘zga 
ham urg‘u   tushishi mumkin. Shunga ko‘ra, urg‘u ikki turga ajratiladi:  

---

 
 
32