|
Baliqskeletitexnikasi
Ushbutexnologiyakattamuammolarningyechiminitopishgaqaratilgan.Yuqoriqismidamuammolaryozilsa,pastkiqismidaesaularningyechimigadoirso`zlaryozilib,misollarbilanizohlanadi.
“Chala xat” -metodidan oʼqituvchilarimiz shoir va yozuvchilarimiz hayoti va ijodini, sheʼr va gʼazallarini oʼrganishda qoʼllash mumkin. Sharti shuki, darsligimizda berilgan matn, gʼazal va sheʼrlarning baʼzi joylarini tushurib qoldirasiz .Metodni qoʼllashdan oldin esa mavzuni toʼliq oʼrganishni oʼquvchilarga uy vazifa topshirigʼi sifatida berasiz.
“Rolli oʼyin”- metodidan adabiyot darslarida yozuvchilarimiz yozgan drammatik asarlarni dars jarayonida sahnalashtiriladi. Buning uchun oʼquvchilardan asarni toʼliq oʼrganib chiqish talab qilinadi. Bu oʼquvchilarda aktyorlik mahoratini shaklantiradigan metodlardan biridir.
“Muammoli vaziyatlar”- metodining juda koʼp turlari mavjud. “Keys stade”, “ FSMU” bularning barchasi muammoning kelib chiqishi, sabablari va yechimini oʼrganadi. Koʼpincha bu metodni adabiyot darslarida qoʼllaymiz.
Yozuvchi yozgan asarlarning ibtidosi va intihosidagi muammoli vaziyatlarni oʼqituvchi va oʼquvchi hamkorligida oʼrganib chiqiladi va xulosa tariqasida soʼz oʼquvchilarga beriladi. Bu esa oʼquvchilar qalbidagi hayot atalmish buyuk bir jarayonga oʼzining munosabatini bildirishga undaydi . Toʼgʼri va egri yoʼl nima ekanini tushunishga yoʼl koʼrsatadi .
“Venn diagramma”- bu solishtirma metod , Bu metod orqali yozuvchi va shoirlar hayoti, ular yozgan asarlar solishtiriladi. Oʼxshash va farqli jihatlari koʼrib chiqiladi. Metodning maqsadi oʼquvchilarda topqirlikni , solishtirib oʼqish , bilimlarni yanada oshirish kabi koʼnikmalarni shakllantiradi.
“Zanjir”— metodi esa butun boshli sinf oʼquvchilarini darsga jalb etishni koʼzda tutadi. Metodani qoʼllashdan oldin indinga oʼtiladigan mavzu uy vazifasi sifatida va mavzuda biror bir maʼlumot qolmagan holda oʼquvchilarga tarqatma sifatida beriladi.
“Assisment”— metodi oʼquvchilarning olgan bilimlarini tez baholash imkonini beradi. Bunda o'tilgan mavzu yuzasidan bitta test , yoki qoidaning maʼlum bir soʼzlari tushirib qoldirilgan va shu so'zni topish kabi topshiriqlar beriladi.
O‘quvchilargarasmlitopshiriqlarnitopshirtirib,ularnifikrlashga,topqirlikka,ijodkorlikkaundaydihamdayozmavaog‘zakinutqnio‘stirib,lug‘atboyliginioshiradi.O‘quvchilarningtopqirligini,harflarnieslabqolishqobiliyatinio‘stirishdaquyidagimetodlarsamaralinatijalarberadi:
Kungoboqarmetodi-kungoboqarrasmio‘rtasidaunliharflar,uningatrofidaesa,undoshharflaryozilganbo‘ladi.O‘quvchilarundoshvabittaunliharflarniqo‘shib,birnechaso‘zlartuzishadi.O‘yindavomidao‘rtadagiunlilarnialmashtirishhammumkin.Bujarayondahammao‘quvchilarbaravarishtiroketadilar.O‘qituvchiesamashg‘ulotdavomidaengfaolqatnashganlarnirag‘batlantirib,baholabboradi.Buusulonatilidarslariniqiziqarlitashkiletish,darslardao‘quvchilarningtoliqibqolishlariningoldiniolishvaqisqavaqtdavomidako‘proqo‘quvchilarnibaholashgaxizmatqiladi.
Sinkveynmetodi–sinkveynso‘ziningma’nosi“beshlik”bo‘lib,“Qofiyalanmaganbeshqatorlikshe’r”deganma’nonianglatadi.O‘quvchilar“Sinkveyn”metodidanfoydalanib,qofiyalanmaganbeshqatordaniboratshe’ryozadilar.Bungako‘rabirinchiqatorbittaso‘zdaniboratbo‘lishivabuotso‘zturkumigaoidso‘zbo‘lishi,ikkinchiqatorikkitaso‘zdaniboratbo‘lishivabusifatso‘zturkumigaoidso‘zbo‘lishi,uchinchiqatoruchtaso‘zdaniboratbo‘lishivabufe’lturkumigaoidso‘zlarbo‘lishi,to‘rtinchiqatordato‘liqbirmaqolkeltirilishivabeshinchiqatordabirinchiqatordagiso‘zgasinonimbo‘lganbirso‘zqo‘yilishimumkin.
Ushbumetodddano‘quvchilarso‘zturkumlarihaqidatushunchalargaegabo‘lganlaridanso‘ngfoydalanishimumkin.O‘qituvchio‘quvchiningfikrinitinglaydivashubilanbirga,o‘quvchilarnihambir-birlariningso‘zlarigae’tiborbilanqarashgao‘rgatadi.E’tirozyokiqo‘shimchalarham“hurmatli”,“Sizlarningfikringizgaqo‘shilganholda”,“bizninghamayrimfikrlarimizboredi”kabiso‘zlarorqalibildiriladi.Butarzdatashkiletilgandarsdao‘quvchihechqandaytazyiqsizerkinfikrlayboshlaydivao‘zfikrlariniochiqbayonetadi,boshqalarnihamhurmatqilishgao‘rganadi.
Ma’lumki,onatilidarsidahamlug‘atishlarinio‘tkazisho‘quvchilardao‘ziuchunnotanishbo‘lganso‘zniizohihaqidaqiziqishpaydobo‘ladi.Buso‘zlarningizohinitopishdao‘quvchiningo‘zimustaqilizlanishimaqsadgamuvofiqdir.Bundayuqoridagimetodo‘quvchilarningso‘zboyliginioshirishbilanbirqatordalug‘atbilanishlashgahamo‘rgatadi.
Kundalikmetodi–o‘quvchilarikkiguruhgabo‘linadilar.Birinchiguruhjadvalningbirinchiqismigatayanchso‘zlardannamunalaryozadi.Ikkinchiguruhesashuso‘zlarningma’nosiniizohlaydi.Masalan,sayyohlar-sayohatqiluvchilar.
Birinchiguruhtayanchso‘zlarniimlovahusnixatqoidalariasosidayozganigaqarabbaholansa,ikkinchiguruhshutayanchso‘zgaberganizohigaqarabbaholanadi.Bumetodorqalio‘quvchilarto‘g‘rivachiroyliyozishga,harbirso‘zgabefarqbo‘lmaslikka,so‘zningma’nosi,imlosi,shuningdek,husnixatbilanyozishmalakasiningshakllanishigaolibkeladi.
Darsdainteraktivusullarqo‘llashnishundaytashkiletishkerakki,ya’nidarso‘tishjarayonidao‘quvmateriallariningma’lumbirqismio‘quvchilartomonidanmustaqilo‘rganiladi.O‘qituvchio‘quvjarayonitashkilotchisi,rahbari,nazoratchisihisoblanadi.O‘quvchilarningsinfdao‘zinierkinhisqilishivao‘quvfaoliyatiuniemotsionaljihatdanqoniqtirishilozim,anashundaginauo‘ziningfikrlarinierkinbayonqilaoladi.
Sanalib oʼtilgan metodlarimiz ayniqsa, taʼlim jarayonida katta ahamiyatga ega . Bu metodlar orqali oʼquvchilar faqat bilim olib qolmasdan olgan bilimlarini kelajakda qoʼllay olish malakasini rivojlantiradi. Hayotda o'ziga ishonch bilan qarashga oʼrganadi.
Foydalanilganadabiyotlarro'yxati:
1.TolipovM.,XudoyberganovSh.,AbduqodirovR.Hozirgizamondarsiningdidaktik-uslubiymasalalari.Toshkent,“Tafakkur”,1998yil.
2.Yangipedagogiktexnologiyalarningyo‘nalishlari,muammolarivayechimlari.Toshkent,1999yil.
3.B.To‘xliyev,M.Shamsiyeva,T.Ziyodova.O‘zbektilio‘qitishmetodikasi.Toshkent,2006-yil
4.I.Holmurodov.Onatilifanibo‘yichao‘quvchilardamustaqilishlashko‘nikmalarinishakllantirish.«Tilvaadabiyotta’limi»jurnali,2006yil,2-son,
Do'stlaringiz bilan baham: | 
