«Ona tili» 5-sinf sana: Sinf: Mavzu: til-ijtimoiy hodisa darsning maqsadi

Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz (A.Navoiy)
Foydalaniladigan adabiyotlar:
1) «Ona tili» 5-sinf uchun darslik.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish
b) navbatchilik hisoboti, sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
1-topshiriq. She'rni o‘qing, shevaga xos so‘zlarni aniqlang, ularga izoh bering. O‘zingiz ham shunday so‘zlarga misollar toping.

Buxoroda inak derlar, Bibijonlar nabirasin

Qipchoq elda uydir oti. Atrofida ovoradir.
Doim suyub go‘shtin yerlar, Bola uchun bebaho taxt-
Sut beradi har bir zoti. Milliy buyum gavoradir.
Xashak ushlab unga choping, Bola yig‘lar, qani, choping,
Nimadir u qani, toping. Bu nimadir, tezda toping. (U. Qo‘ldosheva)
2-topshiriq. Inak, uy-sigir, bibi-buvi, gavora - beshik so‘zlarini bir-biriga solishtiring. Ular ishtirokidagaplar tuzing.
Bir tilning faqat ma'lum hududiga xos bo‘Iib, boshqa joylarda o‘zgacha nom bilan yuritiladigan so‘zlar shevaga xos so‘zlar sanaladi. Bu so‘zlardan bittasi umumxalq tili bo‘lgan adabiy til uchun qabul qilinadi va ana shu so‘z adabiy til uchun me'yor sanaladi.
Yuqoridagi so‘zlar ichida do‘ppi so‘zi adabiy me'yor, kallapo‘sh, qalpoq, takya so‘zlari esa shevaga xos so‘zlardir.
548-mashq. Matnni o‘qing, shevaga xos so‘zlarni belgilab, ularga izoh bering.
O‘zbek shevalarida shunday so‘zlar borki, ular adabiy tilda yoki boshqa shevalarda uchramaydi. Bunday so‘zlar qishloq xo‘jaligi, chorvachilik, qarindosh-urug‘, daraxt, gul, asbob-uskuna nomlari ichida faol qo‘llaniladi.
Masalan: Toshkentda-dovuchcha, Farg‘onada- g‘o‘ra; adabiy tilda— chumoli, Samarqand, Buxoroda-mo‘rcha, Xorazmda-qarindja; adabiy tilda -tuxum, qipchoq shevalarida-mayak, Xorazmda-yumirta. (Sh. Shoabdarahmonov)