Она тили 5 синф indd

 78-mashq.
 “O‘zbekni mashhur qilgan “Allapinin
” matnidagi ajratil-
gan  so‘zlarni  ko‘chiring.  Qanday  tovush  o‘zgarishlari  sodir  bo‘layot-
ganini aniqlang. Masalan: o‘rni – 
i
 tovushi tushgan, yozuvda aks etgan.
 79-mashq. 
Qo‘shimcha  qo‘shilishi  bilan  yozuvda  aks  etadigan  to-
vush o‘zgarishlari sodir bo‘lgan so‘zlarni jadvalga joylang.
 
 
Parvoyim, shundan, seniki, meni, ko‘ngli, sanoq, ishlov, 
mavqeyi, shahrimiz, varag‘i, pasaymoq, obro‘yim, o‘quvchi, 
qishlog‘ingiz.
Tovush ortishi
Tovush tushishi
Tovush  alma shishi
parvoyim
meni
ishlov
 Lug‘at: 
preparat  –  dori-darmon;  kardiolog  –  yurak shi-
fokori;
  xuruj – kasallikning kuchayishi; malham – davo 
bo‘ladigan narsa; 
muqoyasa – qiyoslash, solishtirish     
TOVUSH O‘ZGARISHI HOLATLARI
tovush tushishi
to vush almashishi
to vush ortishi
http://eduportal.uz

---

37
ONA TILI 5-sinf
 
  80-mashq.
  Uyga vazifa. 
ia
, 
io
, 
ai
, 
oi
, 
ea
 kabi yonma-yon keladigan 
unlilar ishtirok etgan 10 ta so‘z yozing va ular ishtirokida gaplar tuzing.
22
-dars. MATN VA LUG‘AT USTIDA ISHLASH
 Topshiriq.
 
Sa’dullo Quronovning “Galaktikada bir kun” asaridan 
olingan parchani o‘qing. Asarda tengdoshingiz Ahmad “Ko‘kkezar” 
kemasida o‘zga sayyoralarga sayohat qiladi. U ulkan portlash nati-
jasida  hosil  bo‘lgan  galaktikani  kezadi.  Ushbu  asardan  olingan 
parchani so‘zlab bering.
 
Ulkan portlash
Tasavvur qila olasizmi, butun koinot igna uchidan ham kich-
kina narsaning portlashidan vujudga kelgan. Bu narsa shu 
qadar kichkina boʻlganki, hatto mikroskop bilan ham uni topa 
olmagan boʻlar edingiz. Lekin qanday qilib undan butun koinot 
yaraldi? Shu mitti zarradan sayyoralar, yulduzlar va galaktika-
lar qanday oʻsib chiqdi? Bu savollar haligacha jumboq boʻlib 
qolmoqda. Olimlar faqat shu narsaning 13,8 milliard yil oldin 
portlagani  va  soniya  oʻtar-oʻtmas  katta  bir  borliqning  paydo 
boʻlganini aniqlashgan, xolos. Bu hodisa fanda “Ulkan portlash” 
deb ataladi. Oʻsha portlashdan soʻng koinot quyuq chang va 
gazlar bilan to‘lgan. Undagi mayda zarralar bir-biriga qoʻshilib, 
ulkan yulduzlarni hosil qilgan. Sayyoralar paydo bo‘lgan. Hozir 
ham galaktikamizning qaysidir burchaklarida mayda zarralar 
birlashib, yulduzlar yaralmoqda. Koinot esa kun sayin yanada 
Bilasizmi, galak-
tika nima?
Biz qaysi sayyorada ya-
shaymiz? U qaysi siste-
mada joylashgan?
http://eduportal.uz

---

38