Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov

Aorta va o`pka arteriyasi klapanlari.
Bu va AV klapanlar ishlashi, funksiyasi turlicha.
Birinchidan, sistola oxirida arteriyalardagi yuqori bosim tufayli yarimoysimon klapanlar
baland ovozda qattiq yopilsa, AV klapanlar past ovozda va yumshoqroq yopiladi.
Ikkinchidan, yarimoysimon klapanlar tirqishi diametri kichikroq bo`lgani uchun qon
haydash davrida qon harakat tezligi ancha yuqori bo`ladi. AV klapanlarning diametri
birmuncha kattaligi uchun qonga to`lish davrida qon harakat tezligi pastroq bo`ladi.
Yuqoridagi ikki sabab tufayli yarim oysimon klapan tabaqalari ancha yuqori mexanik
ta`sirlarga chidamli, AV klapan tabaqalariga nisbatan. Yana bir farq, yarimoysimon
klapanlarda mustahkamlik beruvchi pay tolalar mavjud emas. Yarimoysimon klapanlar
tuzilish asosi shaffof va qattiq fibroz to`qima.
1.5 rasm. Klapanlar tuzilishi

---

Oltin Lutfullayev, Dilshoda Mahmudova, Bahora Damirova, Jahongir Ahmadov |
Mediator jamoasi
Yurak tonlari va nasos funksiyasi.
Yurakni stetoskop bilan eshitganimizda, klapanlar ochiq holatda biz tonlarni aniqlay
olmaymiz. Chunki bu normada nisbatan sekin va tovushsiz jarayon. Klapanlar yopiq
holatda bosim o`zgara boshlagach ularning devorlari titraydi(vibratsiya). Shu jarayonda
yurak tonlari hosil bo`ladi va ko`krak qafasiga hamma yo`nalishda tarqala boshlaydi.
Qorinchalar qisqarish vaqtida dastlab AV klapanlar yopilishiga bog`liq tovush hosil
bo`ladi. Bu tovush past chastotali va davomiy bo`lib yurakning birinchi toni hisoblanadi.
Sistola oxirida yarimoysimon klapanlar yopilishiga bog`liqbo`lgan yuqori chastotali,
qisqa davomli tovush ishlatiladi. Bu yurakning ikkinchi toni hisoblanadi.
Yurak nasos funksiyasi regulyatsiyasi.
Tinch holatda yurak minutiga 4-6 l qonni ishlab chiqaradi. Jismoniy faollikda esa
normaga nisbatan 4-7 marta ko`p qon haydab berishi kerak. Bu holatda yurak ishini
kuchaytirishni ta`minlaydi: 1) yurak ichi mexanizmlari-bu yurakka oqib keladigan qon
hajmiga bog`liq holda yurak ishini oshiradi. 2) markaziy regulyator mexanizmlar-
avtonom(vegetativ) nerv sistemasi orqali yurak urish chastotasi va kuchini nazorat qiladi.