Olmoshlarda shaxs-son neytrallashuvi

Nimani ko’rsatishiga qarab olmoshlarni quyidagi uch asosiy guruhga bo’lish mumkin:
OLMOSHLARDA SHAXS-SON NEYTRALLASHUVI
Olmosh - ot, sifat, son, ergash gap yoki uning belgilari o'rnida qo'llaniladigan va ularni, ularning boshqa narsa, hodisalar va hokazolarga munosabatini bildiruvchi mustaqil nutq qismidir.
1. O’zi olmoshi gapda modal maʼnoni ifodalash vazifasini bajarganda, shaxs va uning soniga ishorasi jixatidan oʼzaro zidlanishdagi oʼzim, oʼzing, oʼzimiz, oʼzingiz, oʼzlari olmoshlariga nisbatan zidlik belgisini yukotadi. Masalan: Musulmon millatidanmisan oʼzi? (E.Аʼzam. «Bizning toga») Oʼziyam bormagan, koʼrmagan yurti kolmabdi xisob (E.Аʼzam. “Chalaklar yoki chalpaklar mamlakati”)
Oʼzi olmoshi gapda oʼxshatish maʼnosini ifodalab kelganda, shaxs va uning soniga ishorasi jixatidan oʼzim, oʼzing, oʼzimiz, oʼzingiz, oʼzlari olmoshlariga nisbatan zidlik belgisini yo’qotadi. 3. O'zlari olmoshi ko'chma ma'noda kesatiqni ifoda etib, ikkinchi shaxs birlikdagi o'zing olmoshi o'rnida kelganda, shaxsiyat soniga ishorasi jihatidan bu olmoshga nisbatan zidlanish belgisini yo'qotadi. Masalan: Gapni o'zlaridan boshlasak, Ajoyib domla.( E. A'zam. "Shoirning to'yi")
O'zlari olmoshi ko'chma ma'noda hurmatni ifoda etib, uchinchi shaxs birlikdagi o'zi olmoshi o'rnida qo'llanganda, shaxs va uning soniga ishora qilishi jihatidan bu olmoshga nisbatan zidlanish belgisini yo'qotadi. Masalan: Katta enang sog'-salomatmilar? ... - Hali baquvvatlar. O'zlariga o'zlari ovqat pishirib yeydilar. (S.Ahmad. "Jimjitlik")
O'zing olmoshi ko'chma ma'noda birinchi shaxs birlikdagi o'zim olmoshi o'rnida qo'llanib, murojaatni ifoda etganda qanday so'zlovchi yoki tinglovchiga ishorasi jihatidan bu olmosh bilan zidlanish belgisini yo'qotadi. Masalan: O'zing xohlamading-ku... Saodat o'ziga o'zi pichirladi.
Quyidagi holatlarda shaxslarga ishora qiluvchi o’zlik olmoshining zidlanish belgisi yo’qoladi:
O'zingiz olmoshi ko'chma ma'noda ikkinchi shaxs birlikdagi o'zing olmoshi o'rnida qo'llanib hurmatni ifoda etganda, shaxsning soniga ishora qilishi jihatidan bu olmosh bilan zidlanish belgisini yo'qotadi. Masalan: - Bu narsani o'zingiz o'ylab topdingizmi yo boshqa birovning tashabbusimi? - deb so'radi Rahimov. ( S.Ahmad. "Jimjitlik")