Oliyvao rtamaxsus ta’lim vazirlich karimjon Rahimqulov

0 ‘z-o‘zini nazorat qilish uchun savollar
1. Ijtimoiy-madaniy turmush tushunchasini qanday itbdalash lozim?
2. Jismoniy mashqlar-o‘yinlar turmush madaniyatga qanday ta’sir
qilishi mumkin?
3. Madaniyatli oilalarda jism oniy mashqlar va harakatli o ‘yinlar
qanday yo ‘l bilan amalga oshitilishi mumkin?
4. Ba’zi oilalarda turmush madaniyatini yaxshilnsh va bunda
harakatli o ‘yinlardan foydalanishni qanday amalga oshirish mumkin?
5. Ijodkorlar (yozuvchilar, rassomlar, muhandislar, nashriyotchilar
va h.k.) hamda san’atkorlar jismoniy mashqlar, o'yinlar bilan shu-
g‘ulianishni odat qilganlar. Bu qanday yuzaga kclmoqda?
6. Ijtimoiy-madaniy turmush sharoitida qanday milliy harakatli
o ‘yinlardan foydalanish mumkin?
7. Turmush madaniyatini ifodalovchi 
harakatli 
o'yinlarni lanlab
oling va ulami chuqur o'rganing.
6. Jismoniy tarbiya tizimida milliy harakatli
o ‘yinlarning o*rni
Jismoniy tarbiya nazariyasi va amallyotlda jismoniy madaniyat, 
sport harakati va jismoniy tarbiya vositaluri maxsus tizimlar tur- 
kumi deb ishlatiladi.

---

J ismoniy tarbiya tizimining muhim bosqichlaridan bin jismo- 
niy vositalardir. Ularning tarkibiy qismi esa gimnastika, sport 
turhiri, harakatli o‘yinlarvatabiatning sog‘lomlashtiruvchj (quyosh, 
havo, suv, gigienik omillar) ta ’sir kuchlaridan iborat.
Ko‘rinib turibdiki, harakatli о ‘yinlar jismoniy tarbiya tizimining 
muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Harakatli о ‘yinlar 
tnazmun va shakl jihatdan quyidagi turlaiga boiinadi:
1. Jamoali (komanda) о ‘yinlar.
2. Ommaviy (ko‘pchilik birgalikda o‘ynaydigan) o ‘yja iar.
3. Yakka tartibda yoki juftlikda o'ynaladigan o ‘yinlar.
4. Estafetali o ‘yinlar.
Jamoali (komandali) o‘yinlarda ikki yoki undan ortiq jamoalar 
ishtirok etadi. Masalan, «Oq terakmi, ko‘k terak»; «K;lrtoshka 
ekish» o ‘yinlari.
Ommaviy harakatli o ‘yinlarda barcha qatnashchilar b^avariga 
o‘yinda ishtirok etadilar. Maslan, «Yomg‘ir», «Kalxat k e l^ qQch 
holam» va h.k.
Yakka yoki juft bo‘lib o ‘ynaladigan harakatli o ‘yinl%da bir 
yoki ikki qatnashchi ishtirok etadi: Masalan, «mushuk va si%q0n», 
«Xo‘rozlar jangi», «Yelka urishtirish» va h.k.
Estafetali harakatli o‘yinlar ham jamoali, umumiy v^yaj&a 
(juft) tartibda bo‘lishi mumkin. Masalan, jismoniy tarbiya tizjm ida 
mashqlar va harakatli o ‘yinlami yoshlarga o ‘rgatadigan u%umiy 
va maxsus tamoyillar (prinsiplar) ham da usullar mavjud, ya ’ni 
sh ug‘ ullanuvchilaming yoshi, jismoniy tayyoigarligi vajinsig^qarab 
<>'yinlar turkumi belgilanadi. Umumta’lim maktablaming jismoniy 
tarbiya dasturlarida milliy harakatli o ‘yinlar sinflarga