Oliy va o’rta

Ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiradi:

-tashqaridan sotib olinadigan ishlab chikariladigan mahsulot tarkibiga kirib, uning asosini tashkil etadigan yoki mahsulot tayyorlashda (ish bajarishda, xizmat ko’rsatishda) zarur komponent xisoblanadigan xom-ashyo va materiallar;
-mahsulotni urash xamda Boshqa ishlab chiqarish zaruriyatlari uchun sotib olingan materiallar, ta’mirlash uchun extiyot qismlar, moslamalar va Boshqa Mehnat buyumlari;
-texnologik maqsadlar, binolarni isitish, barcha turdagi energiyani ishlab chiqarish uchun sarflanadigan chetdan sotib olingan yokilgining xamma turlari;
-korxonaning texnologik, tarnsport va Boshqa ishlab chiqarish, shuningdek, Xo’jalik zaruriyatlariga sarflanadigan sotib olinadigan barcha turdagi energiya;
-tabiiy kamayishining me’yor chegarasidagi moddiy resurslarning kamomadi va bo’zilishlaridan yukotishlar;

Ishlab chiqarishdagi mex;natga x;ak to’lash xarajatlariga quyidagi moddalar kiradi:

-korxonada kabul qilingan Mehnatga xak to’lash shakl va tizimlariga muvofiq ishbay xaklari, tarif stavkalari va mansab okladlari asosida xakikiy bajarilgan ishlar uchun ishlab chiqarishdagi xisoblangan ish xaqi;
-natura shaklida xak to’lash tartibi bo’yicha beriladigan mahsulot qiymati;
-amaldagi tartiblarga ko’ra rag’batlantiruvchi to’lovlar, jumladan, ishlab
chiqarish natijalari uchun mukofotlar (natural mukofotlarni kushgan xolda) ta’rif stavkalari va okladlarga kasb maxorati uchun qo’shimcha ustama to’lovlar, amaldagi konunchilikka muvofiq kup yillik xizmatlari uchun (shu Xo’jalikda bir ixtisoslikdagi ish staji uchun) ishlab chiqarish xodimlariga beriladigan takdirlanishlar, mukofotlar, kasb maxorati uchun ta’rif stakalar va okladlarga nisbatan) ustama to’lovlar, xarakatdagi konunchilikka muvofiq kup yillik xizmatlari uchun ishlab chiqarish xodimlariga beriladigan takdirlashlar;
- ish rejimi va mehnat sharoitlari bilan bog’liq tovon to’lovlari, jumladan, tungi ish vakti, ish vaktidan so’nggi ish uchun to’lovlar.
Amaldagi Nizomga muvofiq xo’jalik yurituvchi subyektlarning barcha xarajatlari quyidagi guruxlarga ajratiladi:

1. 
   Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kushiladigan xarajatlar;
   
   1. 
      Ishlab chiqarish tannarxiga kushilmaydigan xarajatlar, ammo, davr xarajatlariga kushiladigan xarajatlar (asosiy faoliyatdan kurilgan foydani aniqlash uchun);
      
2. 
   Korxonaning umumxo’jalik faoliyatidan kurgan foyda yoki zararini aniqlashda xisobga olinadigan moliyaviy faoliyat xarajatlari.
   
3. 
   Favkulodda zarar (solik to’lashga kadar aniklanadigan foydani xisoblashda ishtirok etadigan).
   

Xo’jalik yurituvchi subyektlarning xarajatlarini yukoridagi tarkib bo’yicha guruxlanganda,xar bir gurux xarajatlari quyidagicha turkumlanadi:

1.