Iqtisodiyotni moderinzatsiyalash sharoitida xo‘jalik yurituvchi subektlarningasosiy mezoni mulklardan samarali foydalanish tufayli olinadigan daromad bilanbelgilanadi.Xo‘jalikyuritishningxozirgitizimisharoitidafoydako‘rsatkichixo‘jalikyurituvchisubektningasosiyvaaylanmamablag‘laridansamaralifoydalanishni talab hamda ehtiyojga qarab ishlab chiqarishni muvofiqlashtirishi,ya‘ni ishlab chiqarilayotgan mahsulot foydalanuvchi talabiga javob bera oladiganbo‘lishi, jaxon andozalari talabi doirasida ishlabchiqilishi, jahon bozorida o‘zo‘rniga ega bo‘lishi, ishlab chiqarish xaridor uchun xizmat qilishi lozim. Demak,asosiy xo‘jalik faoliyatidan olinadigan daromadlar – xo‘jalik yurituvchi subektningodatdagi faoliyati davomida vujudga keladigan davr ichida mulk egalarining o‘zsarmoyalarigabadalibilanbog‘liqbo‘lganko‘payishlarniistisnoetganda,o‘zsarmoyasi ko‘payishigaolibkeladigantushumlardir.
Xo‘jalikhisobinimuhimtamoyilixo‘jalikyurituvchisubektningto‘lamustaqillikka erishuvi va xarajatlarini o‘z mablag‘lari hisobidan to‘liq qoplashidir.Demak bu , xo‘jalik yurituvchi subektlar mahsulot sotishdan olgan mablag‘idano‘zininghammaxarajatlariniqoplaydivaundantashqaridaromadgahamegabo‘ladi.Yuqoridagiomillarnibartarafetilishinatijasidaxo‘jalikyurituvchisubektda sof foyda miqdorini ya‘ni daromadning ko‘payishiga olib keladi. Oziqovqatsanoatimustaqillikyillaridamamlakatimiziqtisodiyotiniyitakchitarmoqlaridanbirigaaylandi.Iqtisodiyotimizningrealsektorinimoderinzatsiyaqilish, texnik texnologik qayta jixozlash hamda ishlab chiqarishni dversifikatsiyaqilishborasidaamalgaoshirilayotganishlarnatijasida―GOLDPREMIUM PRODUCT‖MCHJningdaromadmanbalariningyildan–yilgasalmog‘iningoshishigaolibkelmoqda.Respublikamizdafaoliyatyuritayotganxo‘jalikyurituvchi subektlar operatsion faoliyat daromadlari buxgalteriya hisobini amalgaoshirishdaxalqarobuxgalteriyahisobinistandartlaridansamaralifoydalanganholdaamalgaoshirishmaqsadgamuvofiqdir.Mamlakatimizdamoliyaviyhisobotning xalqaro standartlar tizimiga o‘tilishi yangi tizimning amaliyotga tadbiqqilinishioperatsionfaoliyatdanolinadigandaromadlarnihisobgaolishdayangicha
yondashuvni keltirib chiqaradi, bu esa o‘z navbatida mazkur yunalishni yanadachuqur tadqiq etishni talab qiladi. Yuqoridagi tahlil natijasida №2 BHMSga asosanhisobtiziminiyuritilishiniva№18BHXStahliliko‘ribchiqildi.Mazkurstandartlarningfarqlijihatlarishundaki,xalqarohisobstandartlaridaschyotlartizimida raqamlar ishlatilmagan holda faqatgina standart nomlaridan foydalaniladi.Xalqarostandartlardaxo‘jalikyurituvchisubektlardaoperatsionfaoliyatdaromadlari hisobi mahsulot qachonki buyurtmachiga borib yitgandagina daromadsifatida tan olinadi. Shuni takidlab o‘tish joizki, bugungi kunda respublikamizdaMHXSningxo‘jalikyurituvchisubektlardajoriyqilinganoperatsionfaoliyatdaromadlariningoshishiga,xorijiyinvestorlarnijalbqilishyunalishlarinitakomillashishiga,qulayishbilarmonlikmuhitiningyuzagakelishigaolibkeladi.
Yuqoridagimulohazalardanko‘rinibturibdiki,mazkurtadqiqotishio‘ziningdolzarbligibilanahamiyatgaegadir.Shunuqtainazardannazariymanbalarnio‘rganish,xo‘jalikyuritishsubektlarioperatsionfaoliyatidaromadlarihisobinitadqiq qilish amaliy malumotlarni o‘rganish asosida quydagi xulosalarni chiqarish,taklifvatavsiyalar ishlabchiqishimkoniniberadi:
Tadqiqot ishi davomida iqtisodiy adabiyotlarni monografik o‘rganishasosidaxo‘jalikyurituvchisubektlaroperatsionfaoliyatidaromadlarimohiyatio‘rganildi., Demak, daromad bu- iqtisodiyot subektining ya‘ni, xo‘jalik yurituvchisubekt faoliyati natijasida uning ixtiyoriga kelgan hamda mulkiga aylangan pul vamoddiyshakildagitushumlardir.Xo‘jalikyurituvchisubektlardanolinganoperatsionfaoliyatdanolingandaromadlargaesaquydagichata‘rifberilishimaqsadgamuvofiqdebtopdik:-―ya‘ni,xo‘jalikyurituvchisubektlarningasosiyfaoliyatiorqali kelibtushadiganvao‘zsarmoyasiko‘payishigaolibkeladigantushumlardir‖.Tadqiqotnatijasidaxo‘jalikyurituvchisubektlardaoperatsionfaoliyatdaromadlaribo‘yicha schyotlibog‘lanishlar takomillashtirildi, o‘rganibchiqildi.
Xo‘jalikyurituvchisubektlardaoperatsionfaoliyatdaromadlarisamaradorligini oshirish xalqaro standartlar tizimi asosini tashkil qilish asoslariko‘ribchiqildi.Buxgalteriyahisobimilliystandartlariningjaxonamaliyotidaqabul
qilinganuslubiytamoyillariuyg‘unliginitaminlash,bubevositaxorijiyinvestorlarnijalbqilishdamuhimzaminbo‘libxo‘jalikyurituvchisubektlarsalohiyatin yanadaoshirishgaolibkeladi.
Xalqarostandartlardoirasidaxo‘jalikyurituvchisubektlardahisobsiyosatinishakillantirishsarmoyadorlarvaharqandayfoydalanuvchilaruchuntushunarli bo‘lgan va samarali boshqaruvni taminlovchi moliyaviy hisobotlarnituzish uslubiyatini joriy etish, moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS)asosida hisobotlar tuzushni yanada takomillashtirish natijasida, xo‘jalik yurituvchisubektlarning moliyaviy natijalarini tahlil qilishda malumotlarning ancha batafsilbo‘lishini taminlaydi.
Bunda mahsulotning haqiqiy tannarxi ani qlanib, u sotish narxidagi qiymat bilananiqlanadivaolinganko‘rsatkichishlabchiqarishningmoliyaviynatijasinibildiradi. Bu o‘z navbatida xo‘jalik yurituvchi subektning rentabillik darajasinianiqlashdayordamberadi.
Yuqorida takliflar va tavsiyalarning xo‘jalik yurituvchi subektlarda tadbiqetilishioperatsionfaoliyatdandaromadlarhisobinitakomillashtirishimkoniniberishgaxizmatqiladi.
