Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

Jadval bo‘shlig‘i nomi (Tablespace Name)
matnli oynasiga kiriting. 
– Agar siz uskuna jadval bo‘shlig‘ini yaratishini xohlasangiz, unda 
Tablespace Name
matnli oynasiga to‘g‘ri nomni kiriting va uskuna siz uchun 
Oracle da 400 MB jadval bo‘shlig‘ini yaratadi. Agar jadval bo‘shlig‘i nomi 
kiritilmasa, unda sde foydalanuvchilari uchun o‘z-o‘zidan jadval bo‘shlig‘i sifatida 
SDE_TBS jadval bo‘shlig‘i yaratiladi. 
9.
Fayl mualliflanishi(Authorization File)
ni ko‘rsatish uchun ArcGIS for 
Server Enterprise mualliflanishi davomida yaratilgan 
keycodes
faylini tanlang.
10. Uskunani ishga tushirish uchun OK tugmasini bosing. 
5.2. Oracle foydalanuvchilarini boshqarish va qo‘shish
 
Foydalanuvchilarni hisobga olish yozuvlari – bu geomaʼlumotlar bazasiga 
ulangan mijoz ilovalari yoki foydalanuvchilarni aniqlash uchun ishlatiladigan 
noyob nomlar va parollar demakdir. Foydalanuvchilarni ro‘yxatga olish yozuvlari 

---

132 
quyidagilarni bajaradi: geomaʼlumotlar bazasi va uning maʼlumotlar to‘plamiga 
mijoz ilovalari yoki foydalanuvchi ruxsat huquqi turlarini boshqarish usullarini 
taqdim qiladi; maʼlumotlar bazasida kimning qanday maʼlumotlarga egaligini 
aniqlaydi. 
 
Oracle da foydalanuvchilarni ro‘yxatga olish yozuvi. 
Foydalanuvchilarni 
ro‘yxatga olish yozuvlari maʼlumotlarga kimning ruxsati borligi va kim 
maʼlumotlarga egalik qilayotganini aniqlaydi. Oracle da siz foydalanuvchilarni 
ro‘yxatga olish yozuvlarini maʼlumotlar bazasida yaratish yoxud tarmoq yoki 
operatsion tizimlar loginlaridan foydalanishingiz mumkin. 
 
Foydalanuvchilarning kirish huquqi. 
Sizning maʼlumotlar bazangizda 
unga ulanishga harakat qilayotgan foydalanuvchilarni ro‘yxatga olish yozuvini 
tekshirish imkoniyati bo‘lishi muhim hisoblanadi. Bu maʼlumotlar bazasi ma’muri 
foydalanuvchilarni maʼlumotlar bazasiga qo‘shishi kerakligini anglatadi. 
Maʼlumotlar bazasi foydalanuvchiga ulanishni yaratish ruxsat etilganligiga ishonch 
hosil qilish uchun foydalanuvchilar ro‘yxatini tekshirib turadi. Bu jarayon 
autentifikatsiya deb nomlanadi. Oracle maʼlumotlar bazalari bilan ishlaganda ikki 
turdagi autentifikatsiyadan foydalaniladi: maʼlumotlar bazasida autentifikatsiya va 
operatsion tizimlar vositalari bilan autentifikatsiya.
Operatsion tizimlar vositalari bilan autentifikatsiya (OS) foydalanuvchining 
kompyuterda o‘zining ro‘yxat yozuviga kirganiga ishora qiladi. Avtorizatsiya 
uchun ro‘yxat maʼlumotlari foydalanuvchining kompyuter operatsion tizimi 
maʼlumotlar bazasiga yetkaziladi. Ulanayotgan foydalanuvchi uchun bu uning 
kompyuterda faqat o‘zining ro‘yxatga olish yozuviga kirishi kerakligini anglatadi. 
Bu holatda maʼlumotlar bazasiga alohida ulanish kerak bo‘lmaydi. Maʼlumotlar 
bazasi ma’muri uchun bu mavjud ro‘yxatga olish yozuvi maʼlumotlar bazasiga 
qo‘shilishi kerak va maʼlumotlar bazasi foydalanuvchilarning mavjud ro‘yxatga 
olish yozuvlarini taniy oladigan qilib sozlangan bo‘lishi kerakligini anglatadi. 
Maʼlumotlar bazalaridagi autentifikatsiyadan foydalanganda foydalanuvchilar 
birinchi serverga, keyin alohida maʼlumotlar bazasiga ulanishadi.

---

133 
Foydalanuvchilarni qo‘shgandan keyin ma’mur ularga maʼlumotlar bazasi 
bilan ishlayotgandagi vakolat doirasi darajasini aniqlash uchun maxsus kirish 
huquqini taqdim etishi kerak. Autentifikatsiyadan o‘tgan foydalanuvchi 
maʼlumotlar bazasiga kirish huquqini olmoqchi yoki uni o‘zgartirmoqchi 
bo‘lsakirish huquqi maʼlumotlar bazasida tekshiriladi. Bu jarayon avtorizatsiya deb 
nomlanadi.