Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

YORUG‘LIK.
O‘simliklar yorug‘likda ham qorong‘ida ham o‘sadi. Lekin qorong‘ida o‘sgan 
o‘simliklar o‘zlarining normal shakllarini ancha o‘zgartiradilar. Yashil rang yo‘qoladi. Bular etiollangan 
o‘simliklar deyiladi. Etiollangan o‘simliklar normal o‘simliklardan asosan, poyalarning haddan tashqari 
cho‘zilishi va barg plastnkalarining esa aksincha rivojlanmay qolishi bilan farq qiladi. Etiollangan 
o‘simliklarning bo‘g‘in oraliqlari uzun bo‘ladi. Mexanik to‘qimalari yaxshi rivojlanmaydi, hujayralararo 
bo‘shliqlar katta bo‘ladi, barglar rivojlanmay qoladi (87-rasm). 
Yorug‘likda o‘sgan o‘simliklar ,qorong‘ida o‘sgan o‘simliklarga nisbatan past bo‘yli ham 
kompakt tuzilishga ega. Hamma fiziologik jarayonlari bir meyorda sodir bo‘ladi. Yorug‘lik ta’sirida 
hujayralarning cho‘zilish fazasi tezlashadi va qisqa muddat ichida hujayralarning differensiyalanish fazasi 
boshlanadi. Organik moddalarning sintez jarayoni faollashadi, 
natijada yangi hujayralar, to‘qimalar va organlarning hosil 
bo‘lishi uchun sharoit yaratiladi. Bunday o‘simliklarda 
generativ organlarning hosil bo‘lishi tezlashadi.
O‘simliklar qorong‘ida o‘stirilganda organik moddalar 
to‘planmaydi. Sintezga qaraganda gidroliz jarayoni ustunlik 
qiladi va modda almashinuv jarayoni buziladi. Bunday 
o‘simliklarda yangi a’zolar va to‘qimalar hosil bo‘lmaydi. 
O‘simliklarning o‘sishiga yorug‘likning spektral tarkibi 
ham faol ta’sir etadi. Masalan, qizil nurlar (730-800 nm) 
ta’sirida hujayralarning bo‘linishi sekinlashadi. Dekin 
cho‘zilish jarayoni faollanishi natijasida o‘simlikning o‘sishi 
tezlashadi. Ko‘k-binafsha (ya’ni qisqa to‘lqinli) nurlar ta’sir 
etganda hujayralarning bo‘linish jarayoni ancha фаоллашади, 
лекин ikkinchi faza - cho‘zilish sekinlashadi. Natijada 
o‘simliklar past bo‘yli bo‘lib qoladi. Tog‘lik rayonlarda 
o‘simliklarning ko‘proq past bo‘yli bo‘lishining sababi ham 
ko‘proq qisqa to‘lqinli nurlar bilan ta’minlanishiga bog‘liq. 
87-rasm.