Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

Simfonik orkestr cholg’ulari - Simfonik orkestr tarkibiga turli guruhdagi cholg’ular kiritilgan bo’lib, ular boy tovush buyoqlari, keng ifodaviy imkoniyatlarga ega, yog’ochli-damli cholg’ular guruhi: fleyta, goboy, klarnet, fagot. Mis-damli cholg’ular guruxi: valtorna, truba, trombon, tuba.
Zarbli cholg’ular guruhi: 1.Mahlum balandlikdagi tovushga ega asboblar: litavra, qo’ng’iroqchalar, ksilofon, chelesta (zarbli-klavishli). 2. Nomahlum balandlikdagi tovushli cholg’ular: (baland sadolanuvchilar — uchburchak, konstang’eta, doira, kichik baraban, tarelkalar, past sadolanuvchi cholg’ular _katta baraban, tam-tam).
Torli-chertma cholg’ular- arfa. Torli-kamonli cholg’ular - skripka, alg’t, violonchelg’, kontrabas.
Yog’och damli cholg’ular guruhi fleyta - Fleyta yog’och damlicholg’u asbobi bo’lib, klapanli tsilindr truba shaklida, bir tomoni yopilgan. Yon teshikchasiga labni bosib, xavo puflanadi. Fleytaning kichik, katta, alg’t, bas turlari mavjud.Kichik fleyta simfonik orkestrdagi eng yuqori registrli asbobdir. U fleyga-pikkolo deb ham ataladi. Kichik fleytaning registri hajmi - uch oktava atrofida (2-oktava Re dan 5-oktava Do gacha). Kichik fleyta transpozitsiyali asbob bo’lib, yozuvdan bir oktava baland eshitiladi. Uning tembri juda go’zal na jarangdor bo’ladi, forte tovushlar ancha keskin va o’tkir eshitiladi. Katta fleyta registrining hajmi 3 oktava atrofida (kichik oktava Si 4-oktava Do). O’rta va baland registrdagi tovushlari juda muloyim, pastki registrda esa o’tkir va bo’g’iq. Fleytani o’rganish oson bo’lib, unda turli hil texnik uslublarni ijro etish mumkin. U ko’phollarda solo asbobi vazifasini bajaradi.
Goboy- Simfonik orkestrning yog’ochli-damli sozlar guruhiga mansub ushbu cholg’u konus shaklida bo’lib, klapanlar tizimiga ega. Unda tovush o’zaro bog’langan ikki qamish plastinkalar yordamida chiqariladi. Qamish plastinkalar tift deb ataladigan metall trubkaga joylanadi va ip bilan mustahkamlanadi. Tift diametri va qamish plastinkalar o’lchami asbobnipg sozlanishiga tahsir qiladi. Asbobnnng tanasi (qora afrika yog’ochi) 3 ta birga bog’langan bo’g’inlardan iborat. Lirik xarakterdagi asarlarda goboy solo partiyasini ijro etib, lirik kayfiyatlar - muhabbat, firoq va shikoyatlarni ifodalaydi. Goboy qadimgi sibizg’aning takomillashtirilgan turidir. Uning ikki turi mavjud: goboy va ingliz burg’usi (alg’t goboy). Orkestrda qo’shimcha soprano registridagi goboy qo’llaniladi (tovush hajmi - Si-bemolg’ kichik oktava - 3oktava Fa).