Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat Texnika Universiteti Olmaliq filiali

2. Texnologik qism.
2.1 Zagotovka turini tanlash va uni olish usulini aniqlash.
Zagotovkalar toza va xomaki zagotovkalarga boʼlinadi. Toza zagotovka deganda tayyorlangandan keyin kesib ishlanmaydigan, oʼlchamlari va tozaligi tayyor detal chizmasida koʼrsatilgan oʼlcham va tozalikka toʼgʼri keladigan zagotovkalar tushuniladi. Xomaki zagotovkalar chizma talablariga muvofiq keladigan oʼlcham, aniqlik va tozalikdagi detal hosil qilish maqsadida qoʼyim kesib olish uchun mexanik ishlanish zarur boʼlgan zagotovkalardir.
Mashina detallari uchun zagotovkalar asosan quyidagi usullar bilan tayyorlanadi:

• 
  qora va rangli metallardan quyish yoʼli bilan;
  
• 
  bosim bilan ishlash (bolgʼalash va shtamplash) orqali;
  
• 
  qora va rangli metallar prokatidan;
  
• 
  metallokeramikadan (kukun metallurgiyasi yoʼli bilan);
  
• 
  payvandlash – zagotovka qismlarini bir butun qilib ulash yoʼli bilan;
  
• 
  metallmas materiallardan (plastik massalar va boshqalardan).
  

Zagotovka olish usulini tanlash, detalni oʼlcham va materiali, ishchi vazifasi, uni tayyorlashga texnik talablar, yillik dastur va umumiy tuzilishi kabi omillar belgilab beradi. Bu masalani xal qilishda zagotovka oʼlchami va tuzilishi detalni oʼlcham va tuzilishiga maksimal yaqin boʼlishini taʼminlash kerak. Lekin shuni unutmaslik kerakki, zagotovka aniqligini oshirish va tuzilishini murakkablashtirish uni tannarxini oshishiga olib keladi. Shuning uchun ham zagotovka olishni optimal usuli qilib, zagotovka tannarxi kam boʼlgandagi usuli hisoblanadi.
Zagotovka olishni mavjud usullarini tahlil qilib, berilgan ishlab chiqarish sharoitida detalimiz uchun zagotovkani optimal tayyorlash usuli quyma usulidan foydalanamiz.

bu yerda C_zag = C₁=710000 – bir tonna material tannarxini, so’m
S_t = 41000 bir tonna chiqindi narxi, sum
R_t = 1,0 ([2], 37b) – aniqlik koeffitsenti;
R_c = 0,84 ([2], 2.12j, 38b) – murakkablik koeffitsenti;
R_b = 1,1 ([2],2.12ж, 38б) – og’irlik koeffitsenti;
R_m = 0,84 ([2], 33б) – material koeffitsenti;
R_n = 1,0 ([2], 34б) – serriallash koeffitsenti;