Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi chirchiq davlat pedagogika instituti

Magnitomexanik hodisalar
Magnitomexanik hodisalar — magnitli mikrozarralarning magnit momenti bilan mexanik momenti orasidagi bogʻlanishga doyr hodisalar. Atom yadrosi atrofida zarralar (elektron, proton, neytron)ning harakati tufayli atomda magnit momenti hosil boʻlishi bilan birga mexanik moment ham yuzaga keladi. Ferromagnit jismlarni magnit maydonta joylashtirilsa, atomlar magnit moment yoʻnalishini maydon yoʻnalishi boʻyicha oʻzgartiradi. Bunday oʻzgarish esa, oʻz navbatida, atomlarning mexanik momenti oʻzgarishiga olib keladi. Lekin jismning toʻliq mexanik momenti (harakat miqdori) oʻzgarmaydi, jism atomlarining mexanik momenti yoʻnalishiga teskari harakat miqdori momenti hosil boʻladi, u holda jism aylanma harakatlanadi. Buni solenoidda elastik ipga osilgan metall sterjenda kuzatish mumkin. Agar solenoiddan elektr toki oʻtkazilsa, metall sterjen magnitlanadi va aylanma harakatlanadi. Bunda harakat miqdorini ipning buralishidan aniqlanadi (tajribani 1915-yilda A. Eynshteyn va golland fizigi V. de Xaaz amalga oshirgan). Bu tajribada metall sterjen oʻz oʻqi atrofida tez aylantirilsa tashki magnit maydon boʻlmaganda ham (yaʼni solenoidda elektr toki boʻlmasa ham) sterjen magnitlanishini kuzatish mumkin. Bu effektni amerikalik olim S. Barnett 1909-yilda kuzatgan. Magnitomexanik hodisalar, ayniqsa, atom tuzilishini oʻrganishda muhim. Magnitomexanik hodisalar har xil jismlarning magnit xossalarini aniqlashga imkon beradi.
Doimiy magnit po'lat yoki boshqa qattiq qotishma bo'lagi bo'lib, magnitlangan holda magnit energiyaning saqlangan qismini barqaror ravishda saqlaydi. Magnitning maqsadi manba bo'lib xizmat qilishdir magnit maydon, bu vaqt o'tishi bilan ham, tebranish, harorat o'zgarishi, tashqi magnit maydonlar kabi omillar ta'sirida ham sezilarli darajada o'zgarmaydi. Doimiy magnitlar turli xil qurilmalar va qurilmalarda qo'llaniladi: o'rni, elektr o'lchash asboblari, kontaktorlar, elektr mashinalari.

Uchun qotishmalarning quyidagi asosiy guruhlari mavjud doimiy magnitlar:

2) po'lat - nikel - alyuminiy asosidagi qotishmalar, ba'zi hollarda kobalt, kremniy qo'shiladi: alni (Fe, Al, Ni), alnisi (Fe, Al, Ni, Si), magniko (Fe, Ni, Al, Co). );

3) kumush, mis, kobalt asosidagi qotishmalar.

Doimiy magnitni tavsiflovchi miqdorlar qoldiq induksiyadir IN r va majburlash kuchi H c. Tayyor magnitlarning magnit xususiyatlarini aniqlash uchun bog'liqlik bo'lgan demagnetizatsiya egri chiziqlari qo'llaniladi (7-14-rasm). IN = f(– H). Egri chiziq halqa uchun olinadi, u avval to‘yinganlik induksiyasigacha magnitlanadi, so‘ngra magnitsizlanadi. IN = 0.

havo bo'shlig'idagi oqim. Magnitning energiyasidan foydalanish uchun uni havo bo'shlig'i bilan qilish kerak. Doimiy magnit tomonidan havo bo'shlig'idagi oqimni o'tkazish uchun sarflangan MMF komponenti erkin MMF deb ataladi.

Havo bo'shlig'ining mavjudligi d dan magnitdagi induksiyani kamaytiradi IN r to IN(7-14-rasm) xuddi halqaga o'rnatilgan g'altakdan demagnetizatsiya qiluvchi tok o'tkazib, kuchlanish hosil qilgandek. H. Ushbu mulohaza magnitning havo bo'shlig'idagi oqimni hisoblash uchun quyidagi usulning asosidir.

Bo'shliq bo'lmasa, butun MMF magnit orqali oqimni o'tkazishga sarflanadi:

qayerda l m - magnitning uzunligi.

Havo bo'shlig'i mavjud bo'lganda, MDSning bir qismi F d bu bo'shliq orqali oqimni o'tkazishga sarflanadi:

F=F μ + F d(7-35)

Faraz qilaylik, biz shunday demagnetizatsiya qiluvchi magnit maydon kuchini yaratdik H, nima

H l μ = F d(7-36)

va induksiya bo'ldi IN.

Tarqalish bo'lmasa, magnitdagi oqim havo bo'shlig'idagi oqimga teng bo'ladi.

Bs μ = F δ Λ δ = Λ l m d d , (7-37)

qayerda s m - magnitning kesimi; d d = m 0 s d/d; m 0 - havo bo'shlig'ining magnit o’tkazuvchanligi