Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika fakulteti 2-g fizika guruh talabasi tojiboyeva zumradning fizika o’qitish metodikasi fanidan fizikani muammoli o’qitish

2.4.Markazlashtirilgan fizika testi
2002- yilda Belarusda RIKZ tashkiloti - Respublika bilimlarni nazorat qilish instituti tashkil etildi. Tajriba tariqasida oʻsha yili Respublikada Rossiya Fanlar akademiyasi tomonidan tayyorlangan Rossiya Federatsiyasining pedagogik testlari oʻtkazildi va 2003 yilda RIKZ abituriyentlar uchun birinchi markazlashtirilgan test sinovlarini oʻtkazdi. mamlakatimizda. 2004-yildan boshlab Belorussiyada kompyuter tomografiyasini o'tkazish amaliyoti tobora kengayib bormoqda: bo'lajak abituriyentlarning bilimlari davlat testlari yordamida tekshiriladi. Ulardan ba'zilari majburiy, ba'zilari esa ixtiyoriy. Abituriyent test sinovlariga ro‘yxatdan o‘tadi, so‘ngra uni boshqa test topshiruvchilari bilan birgalikda umumiy auditoriyada topshiradi. Bitta fan bo‘yicha test sinovlari butun respublika bo‘ylab bir kunda o‘tkaziladi, shuning uchun barcha abituriyentlar bir xil sharoitda. Dastlab, sinovlar aprel-may oylarida o'tkazildi. Rasmiy davlat testlaridan oldin siz takroriy testdan o'tishingiz mumkin. Bu yaxshi amaliyot: siz test jarayonining o'zi haqida tasavvurga ega bo'lishingiz va hujjatlarni to'ldirish va vaqtni to'g'ri taqsimlash tajribasiga ega bo'lishingiz mumkin. Test sinovlari Respublika bilimlarni nazorat qilish instituti tomonidan tayyorlanadi va tekshiriladi. Test xavfsizligining ishonchli tizimi ta'minlangan, shuning uchun testdan oldin Internetda imtihon savollarini olish istisno qilinadi. Shuning uchun, har yili Internetda javoblarni sotishga harakat qiladigan charlatanlarga ishonishingiz shart emas. Test sinovlari tekshirilgandan so‘ng to‘plangan ballar miqdori (0 dan 100 gacha) ko‘rsatilgan sertifikat beriladi, uni abituriyentlar universitetning qabul komissiyasiga topshiradilar. 1 dan 8 ballgacha inklyuziv ball to‘plagan abituriyentlar universitetga o‘qishga kirish uchun tanlovda qatnasha olmaydilar (2008). Markazlashtirilgan a Ushbu fizika testi 180 daqiqa (3 astronomik soat) davom etadi. Sinov paytida siz faqat qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish, foizlarni hisoblash uchun eng oddiy kalkulyatorlardan foydalanishingiz mumkin. Dasturlashtiriladigan kalkulyatorlar taqiqlanadi. Cheat varaqlari va mobil qurilmalar testdan o'chiriladi va testdan o'tish uchun keyingi imkoniyat faqat bir yildan keyin bo'ladi. 2007-yilda Belorussiyada markazlashtirilgan test (CT) uchun 10 ta ekvivalent test varianti tayyorlandi. Har bir variant 30 ta muammoni taklif qildi: Fizikadan ochiq turdagi 23 ta masala (A1 - A23): har bir masala uchun 5 ta javob taklif etiladi, ulardan faqat bittasini to'g'ri tanlash kerak.. Fizikadan 7 ta yopiq turdagi (B1 - B7) masala: muammoni hal qiling va shaklga javobni oldindan yaxlitlash qoidalariga muvofiq yaxlitlab yozing. 2007-yilda Belarusiyada fizika bo'yicha test sinovlari bo'yicha o'rtacha ball 100 balldan 24 ballni tashkil etdi (taqqoslash uchun: matematikada - 32). Fizikadan maksimal ball 95 ball edi. 2008-yilda testning tuzilishi biroz o'zgardi, garchi muammolarning umumiy soni o'zgarmadi (30 ta masala). Markazlashtirilgan test – pedagogik testlar, test nazoratini o‘tkazish, qayta ishlash, tahlil qilish va natijalarini taqdim etishning standartlashtirilgan tartiblari asosida tashkil etiladigan kirish imtihonlarining shakli bo‘lib, oliy, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalariga o‘qishga qabul qilish uchun tanlov o‘tkazish uchun foydalaniladi. Belarus Respublikasi. O'quv materiali, shakllangan bilim va ko'nikmalarni tekshiradi. Bu, o'z navbatida, markazlashtirilgan testlarga taalluqlidir - bu pedagogik testlar, test nazoratini o'tkazish, natijalarni qayta ishlash, tahlil qilish va taqdim etishning standartlashtirilgan tartiblari asosida tashkil etiladigan kirish imtihonlarining bir shakli bo'lib, ta'minlaydigan muassasalarga kirish uchun tanlov o'tkazish uchun foydalaniladi. oliy, o'rta maxsus va kasb-hunar-texnik ta'lim. Efir tushunchasining mohiyati va tarixiy rivojlanishi. Efir masalasining fizikadagi o'rni va ahamiyati. A. Eynshteyn tomonidan nisbiylik nazariyasi tamoyillari nashr etilgandan so'ng, efir kontseptsiyasida fiziklar o'rtasidagi inqilob, masalaning hozirgi holati. So'nggi yillarda fizikani o'rganish samaradorligini oshirish masalasi ayniqsa dolzarb bo'lib qoldi, chunki ilmiy-
texnikaviy inqilob davrida yashayotgan jamiyat avvalgidan ko'ra ko'proq aniq fanlar sohasidagi yuqori malakali mutaxassislarga muhtoj. Shunday ekan, bizning vazifamiz talabalarga fizika fanidan chuqur bilim berish, fanni o‘rganish ustida mustaqil ishlay oladigan ijodkor shaxsni tarbiyalashdan iborat.
Ta'lim sifatini oshirish usullaridan biri didaktik tizim shaklida taqdim etilgan bilimlarni nazorat qilishdir. Bilimlarni tekshirishning turli usullaridan foydalanib, erishilgan natijalar darajasi haqida to'liq ma'lumot olishingiz mumkin; yangi materialni keyingi o'rganishga, shuningdek uni takrorlash, mustahkamlash va tizimlashtirishga tayyorligi; talabalarning xotirasi, tafakkuri, nutqi haqida; ta'limga umumiy yondashuvlarni tushunish; o'qitish usullarining samaradorligi. Sinov ham o'rganishni rag'batlantirishi mumkin: ijobiy baho keyingi o'qishni muvaffaqiyatli o'tkazishga qaratilgan; adolatli tanqid sizni o'zingizni tortib olishga undaydi. Ma'lumki, bilimlarni nazorat qilish shakllari qanchalik qiziqarli va xilma-xil bo'lsa, o'rganilayotgan material shunchalik mustahkam mustahkamlanadi va u shunchalik uzoq saqlanadi; grafik shakldagi boshqaruv komponentlari juda samarali; nazorat metodikasi o`quvchilar tafakkurining yosh xususiyatlariga mos kelishi kerak. Amalda ushbu tizimning alohida bo'laklari qo'llaniladi, ular ham an'anaviy nazorat usullari - nazorat ishi (test, muammo echish), va noan'anaviy - jismoniy diktantlar, krossvordlar, mavzu bo'yicha og'zaki so'rovlar, nostandart darslarni o'tkazish.
Didaktik bilimlarni nazorat qilish tizimi har qanday darslik va har qanday dastur ustida ishlaydigan o'qituvchi uchun foydali bo'lishi mumkin. Maqsad- asosiy maktab dasturiga jalb qilingan o'quvchilarning umumiy ta'limini baholash (mualliflar: E. M. Gutnik, A. V. Peryshkin - To'plamning 7-9-sinflari fizika: "Ta'lim muassasalari uchun dasturlar" Fizika "Moskva, Drofa -2004"), fizika bo'yicha AV Peryshkin tomonidan tahrirlangan "Fizika. 8-sinf" darsligi bo'yicha o'qiyotgan 8-sinf kursi uchun. Bitiruv ishining mazmuni fizika bo'yicha asosiy umumiy ta'lim davlat standartining Federal komponentiga mos keladi. Nazorat qilish imkonini beradi quyidagi faoliyatni tekshirish: jismoniy tushunchalarning ma'nosini tushunish; jismoniy hodisalar; jismoniy miqdorlar; jismoniy qonunlar. Turli darajadagi murakkablikdagi masalalarni yechish, fizik miqdor birliklarini xalqaro tizim birliklarida ifodalay olish, bilimlarni amaliy qo‘llash qobiliyati [10].
XULOSA
Xulosam shundan iboratki, fizika namoyish eksperimentlaridan muammoli foydalanishning turlicha usullari: Fizika fani eksperimental fan bo’lganligi uchun u namoyish eksperimenti va laboratoriya mashg’ulotlari asosida o’rganiladi. Ma’lumki, umumiy o’rta ta’lim maktablarining fizika o’qituvchilari shu kungacha namoyish eksperimenti, laboratoriya ishlarini sinflarda an’anaviy usullarda tashkil qilib kelinmoqda. Lekin hozirgi kunda axborot kommunikatsiya texnologiyalari rivojlangan bir vaqtda laboratoriya mashg’ulotlarini ham zamonaviy usullarda tashkil etishga zarurat tug’ilmoqda. Shuning uchun ham real fizik laboratoriya mashg’ulotlarini zamonaviy darajada kompyuterda modellashtirish, ya’ni fizikadan virtual laboratoriyalarni yaratish fizika ta’limida dolzarb masalalarning biridir. Bu kabi muammolarni bartaraf qilish maqsadida keyingi yillarda real fizik laboratoriya ishlarini kompyuterda modellashtirish, ya’ni fizikadan virtual laboratoriyalarni yaratish bo’yicha bir qancha ilmiy ishlar olib borilayotganining guvohi bo’lishimiz mumkin.
Eksperimental tadqiqotlarni samarali o’tkazish uchun eksperiment metodologiyasi ishlab chiqiladi. U quyidagi asosiy bosqichlarni o’z ichiga oladi: Eksperimentni reja pragrammasini ishlab chiqish; O’lchamlarni baholash va eksperiment o’tkazish vositalarini tanlash; Eksperiment natijasida olingan ma’lumotlarni ishlab chiqishi va tahlil qilishi; Eksperimentning natijalari namoyish etishning ko’rgazma shakliga keltirilishi lozim toki ularni qiyoslash va tashkil qilish lozim.Eksperiment metodikasi ishlab chiqilgandan so’ng eksperimental tadqiqot hajmi va mehnat talabligi aniqlanadi. Ular nazariy ishlanmalar chuqurligi va qabul qilingan o’lchash vositalari tavsifiga bog’liq. Tadqiqotning nazariy qismi qanchalik aniq bo’lsa, eksperiment hajmi va mehnat talabligi shuncha kam bo’ladi. Tabiiyki, hajm va mehnat talablik eksperiment turiga bog’liq. O’quvchilarning bilim, ko‗nikma va malakalarini baholash mezonlari. Ta‘lim jarayonining muhim tarkbiy qismlaridan biri - nazorat va hisobga olishdir. Bu tushunchalar o‘ziga xos mohiyat va xususiyatlarga ega. O‘qituvchi nazorat va hisobga olishni to‘g‘ri tashkil etsa, ta‘lim jarayonining samaradorligi ortadi. Buning uchun o‘qituvchi o‘quvchining o‘quv materiallarini o‘zlashtirish darajasini aniqlab berishi lozim.
Nazorat (ta‘lim jarayonida) ta‘lim oluvchining bilim, ko‘nikma va malakalari darajasini aniqlash, o‘lchash va baholash jarayonini anglatadi. Aniqlash va o‘lchash tekshirish deb ham ataladi. 
Tekshirish – nazoratning tarkibiy qismi bo‘lib, uning asosiy didaktik vazifasi o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida teskari aloqani ta‘minlash, pedagog tomonidan o‘quv materialini o‘zlashtirish haqida ob‘ektiv axborot olinishi, bilimlardagi kamchilik va nuqsonlarni o‘z vaqtida aniqlashni ta‘minlashdir. Tekshirishning maqsadi nafaqat o‘quvchining bilim darajasi, sifati, shuningdek, uning o‘quv mehnati hajmini ham aniqlashdan iborat.
Tekshirish tizimidagi birinchi bosqich ta‘lim oluvchilarning bilim darajasini oldindan aniqlash hisoblanadi. Odatda, u o‘quv yili boshida o‘quvchilar tomonidan avvalgi o‘quv yilida o‘zlashtirilgan bilimlari darajasini aniqlash maqsadida o‘tkaziladi. Bu kabi tekshirish, shuningdek, o‘quv yilining o‘rtasida yangi bo‘lim (kurs)ni o‘rganishga kirishilganda ham o‘tkazilishi mumkin va o‘rinli.
Bilimlarni tekshirishning ikkinchi bosqich har bir mavzuni o‘zlashtirish jarayonidagi joriy tekshirishdir. Joriy tekshirish ta‘lim oluvchilar tomonidan o‘quv dasturida belgilangan ayrim alohida elementlarni o‘zlashtirish darajasini tashhislash imkonini beradi. Mazkur tekshirishning asosiy vazifasi alohida olingan muayyan vaziyatni o‘rganishdir. Bunday tekshirish shakl va metodlari turlicha bo‘lib, ular o‘quv materiali mazmuni, murakkabligi, o‘quvchilarning yoshi va tayyorgarligi, ta‘lim bosqichi va maqsadlari, muayyan pedagogik sharoitlarga muvofiq belgilanadi.