|
12A3rdfgDfhgJkgRe4F6zrHHTer45HHDfSFg
Ushbu manzilga mos bo’gan yopiq kalit esa quyidagicha bo’ladi:
Qwfdg354JJfshridg2F12A3rdfgDfhgJkgRe4F6zrHHTer45HHDfSFg4KskS
FgERT176Ge4Gs
Huddi shu yopiq kalit egasigina yuqorida ko’rsatilgan manzildan birkoinlarni
jo’nata oladi. Har bir bitkoin manzilga faqat bittagina yopiq kalit mos keladi va
ular o’ta murakkab matematik formulalar orqali o’zaro bog’langan. Manzilni
bilgan xolda unga mos bo’lgan yopiq kalitni topish nazariy jihatdan ham,
amaliy jihatdan ham mumkin emas. Bitkoin tarmog’ining har qanday
foydalanuvchisi mustaqil ravishda va tekinga istalgan sondagi bitkoin manzillar
va yopiq kalitlarni yaratishi mumkin. Mumkin bo’lgan manzillarni juda ham
ko’plab variantlari bo’lgani uchun ikki marta bir hil manzilni generatsiya qilish
ehtimolligi deyarli nolga tengdir.
Misol uchun, Ravshan ismli tarmoq ishtirokchisi o’z yopiq kaliti yordamida
bu yopiq kalitini hech kimsaga bildirmasdan turib, o’zining bitkoin manzilidan
istalgan bitkoin manzilga pullar jo’natishi mumkin. Buning uchun u o’z
kom’yuterida kerakli tranzaktsiyani hosil qiladi va uni yopiq kalit bilan
imzolaydi. Bu tranzaktsiyani tarmoqqa jo’natishdan avval Ravshanning
komp’yuteridagi bitkoin-dastur ushbu ma’lumotni bir qancha matematik
formulalar yordamida qayta ishlaydi va natijada raqamli imzo deb ataladigan
mahsus kodni generatsiya qiladi. Bu jarayon Ravshanning komp’yuteri
tarmoqqa ulanmagan bo’lsa ham avtomatik tarzda bajarilaveradi. Raqamli imzo
tranzaktsiya va yopiq kalitlarning konkret juftligi uchun unikal bo’ladi va u
bank chekidagi imzoga o’xshab ketadi. Shundan so’ng Ravshan raqamli imzoni
tranzaktsiya bilan birgalikda bitkoin tarmoqqa jo’natadi. Ravshanning raqamli
imzosini olgan komp’yuterlar unga mos bo’lgan yopiq kalitni topa olmaydilar,
136
chunki raqamli imzo yaratilayotganda juda ham murakkab matematik
formulalar yordamida hisob kitoblar bajarilgan. Ammo Ravshanning raqamli
imzosi va uning bitkoin manzilidan foydalangan xolda raqamli imzo
Ravshanning adresiga mos bo’lgan yopiq kalit yordamida yaratilganiga ishonch
hosil qilish mumkin. Shunday qilib, tranzaktsiyaning ikkala tomonida ham
kriptografik operatsiyalar bajariladi: bir tomonda raqamli imzo hosil qilinsa,
ikkinchi tomonda raqamli imzo tekshiriladi. Bitkoin-tarmoqning barcha
tugunlari barcha tranzaktsiyalarni tekshirishlari lozim, chunki bu ishni bajarish
uchun hech qanday boshqa markaziy organning o’zi mavjud emas.
Ravshanning haqiqiy yopiq birkoin manzili borligiga ishonch hosil qilinganidan
so’ng, komp’yuter tizimi ushbu manzilda jo’natilish uchun mo’ljallanilgan
pullar bormi yoki yo’qligini tekshiradi. Buning uchun tugunlar Ravshan
ko’rsatgan manzildagi oldingi barcha bitkoin-tranzaktsiyalarning yozuvlarini
skanirovka qiladilar. Bitkoin tarmoqning yaratuvchisi Satoshi Nakamoto ham
agar tugunlar tranzaktsiyalarni ular olingan zahoti yozib qo’salar, jiddiy
muammolar paydo bo’lishini yaxshi tushungan. Chunki har bir tranzaktsiya
haqidadi ma’lumot bir tugunlarga oldinroq va boshqalariga keyinroq kelgandan
so’ng, har bir manzilda saqlanayotgan bitkoinlar soni bo’yicha
tushunmovchiliklar paydo bo’lishi mumkin. Tarmoq sinxronizatsiyasi
muammosini hal qilish uchun Satoshi tarmoqning har bir tuguni ishtirok etishi
mumkin bo’lgan mug’ombirona konkurs o’tkazilishi tashkil etishini taklif qildi.
Konkursda ishtirok etayotgan tugunlar eng so’nggi tranzaktsiyalarni bloklar deb
ataladigan ruyhatlarga yig’adilar. Blok hosil qilinganidan so’ng, unga mahsus
kriptografik xesh-funktsiya
SHA 256
ni qo’llaydilar. Bu xesh-funktsiya istalgan
qiymatga ega bo’la oladi va ularning asosida unikal 64-razryadli qiymatni
generatsiya qiladi. Konkurs ishtirokchilari esa boshida bir qancha nollar bo’lgan
xesh-funktsiyali blok tuzishga harakat qiladilar. Masalan, agarda konkurs
shartlari bo’yicha boshida beshta nolli xesh-funktsiya topish talab qilinsa, u
xolda quyida keltirilgan ikkita xesh konkursda g’alaba keltira olar edi:
137
Do'stlaringiz bilan baham: |
