Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

XMine, Multi-Coin, AroMine, BiteMiner
va 
Bit-Lite
- Internetda 
ajratilgan qandaydir miqdordagi kriptobonus tufayli kriptovalyutalar 
mayningini boshlang’ich pul mablag’lari sarf qilmasdan turib boshlashga 
imkon beradigan xizmatlar. 
SpectroCoin
- kriptovalyutalar birjasi
Sidechain
- biror-bir kanalning yoki qurilmaning qandaydir ko’rsatgichlarini 
boshqa bir qurilma yoki signal vositasida boshqarish usuli
Smart-kontrakt
- blokcheyn texnologiyasi asosida kontraktlar tuzish va uni 
bardavom etishga mo’ljallangan komp’yuter dasturi 
Virtual valyuta
– narxni belgilash vositasi bo’lib, u bilan raqamli 
ko’rinishda savdo qilish mumkin. Virtual valyuta almashinuv vositasi, hisob pul 
birligi va/yoki qiymatni saqlash vositasi sifatida amal qilishi mumkin. Ammo u 
hozircha qonuniy to’lov vositasi statusiga ega emas.

---

186 
форк (англ. fork – «вилка»)
– kriptovalyuta asosida yotgan dasturiy 
kodning o’zgarishi yoki modifikatsiyalashuvi yohud blokchein tizimining 
tamolillari o’zgarishi bo’lib, ularga mos ravishda transaktsiyalar haqidagi 
ma’lumot bloklari hosil qilinadi va ular global tarmoqqa qo’shiladi
Softfork 
(yumshoq 
fork, 
«Мягкий»)
kriptovalyuta 
yaratish 
texnologiyasiga minimal aralashuv bo’lib, aktiv uchun jiddiy ta’sir qilmaydi;
Xardfork (qattiq fork, «Жесткий»)
– kriptovalyuta kodining tubdan 
ozgartirilishi tushunilib, bunda uning ishlash jarayoniga ham ta’sir qilinadi, 
Natijada transaktsiyalar hosil qilinish va maining printsiplari ham o’zgarishi 
mumkin. 
Efirium yoki Efir
– bu nafaqat kriptovalyuta, balki to’laqonli platforma 
bo’lib, uning yordamida istalgan aktivlar (
valyuta, qimmatli qog’ozlar va 
boshqalar
) bilan ish olib borish mumkin. Uning imkoniyatlari blokcheynga 
yangicha yondoshuv natijasida bitkoin potentsialidan ham kattaroqdir. Uni aqlli 
kontraktlar asosida ishlaydigan markazlashmagan virtual mashina deb tushunish 
ham mumkin.
STForex
– STForex asosida ishlaydigan savdo terminali AQSH dollari, evro 
va rubl asosida Bitсoin, Dashсoin, Ethereum, Liteсoin, Nameсoin, Peerсoin lar 
bilan ishlay oladi. Unda osongina bitkoinga efirium sotib olishingiz mumkin. 
Blokcheyn
– ma’lumotlar bloklarining uzluksiz zanjiri, ya’ni bir butun 
ma’lumotlar bazasi bo’lib, unda kriptovalyutalar bilan amalga oshirilgan barcha 
ma’lumotlar saqlanadi. Uni kim, qachon va qancha operatsiyalar amalga 
oshirganini ko’rsatib turadigan katta hisob-kitob jurnali deb tasavvur qulish ham 
mumkin. 
Anonimlilik
– blokcheyn ishtirokchisining elektron hamyoni telefon 
raqamiga ham, nomga ham, manzilga ham bog’liq bo’lmaydi. Unda faqatgina 
blokcheynda qayd qilingan hamyon nomeri va unga bog’liq bo’lgan hamda egasi 
biladigan parol bo’ladi holos. Blokcheynning shaffofligidan foydalangan xolda 
transaktsiyalar haqidagi ma’lumotlarni ko’rganda hamyonlar qancha bitkoin 
olganini bilish mumkin, uning egasini aniqlab bo’lmaydi (
albatta uning o’zi buni 

---

187 
aytmasa
). Agarda kriptovalyuta egasi hamyon nomeri yoki parolni yo’qotib 
qo’ysa, u xolda uning o’zi ham tizimga kira olmaydi.
Havfsizlik
– blokcheynga mustaqil ravishda hech kim o’zgartirish kirita 
olmasligi tufayli, kriptovalyutani ham qalbakilashtirish mumkin emas.