Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

So‘z metodi va undan foydalanish  
Sport  texnikasini  o‘rgatishda  so‘zning  roli  juda  katta.  Lekin  so‘z  bilan 
murakkab  faoliyat  haqida,  harakat  tezligi  haqida,  qancha  kuch  sarflash  haqida, 
inersiya  paytlari  va  boshqalar  haqida  tasavvur  hosil  qilish  qiyin.  Asosiy  rol 
o‘ynaydigani — amaliy mashg‘ulotlar vaqtidagi tushuntirishlar. Bunda o‘quvchi u 

---

132 
yoki bu harakatni bajarishga intiladi, keyin, ko‘rsatma olib, kerakli harakatni qayta 
bajarishga  urinib  ko‘radi  va  hokazo.  Ko‘p  so‘zli,  uzundanuzoq  tushuntirishdan 
qochish  kerak.  Tushuntirishda  ildamlab  ketib  qolmay  o‘rgatishning  ayni  paytida 
nima kerak bo‘lsa, shu narsa to‘g‘risida gapirish kerak. O‘rgatish boshlarida qisqa, 
aniq  tushuntirish  kerak.  Sport  texnikasini  o‘zlashtira  borgan  sari  tushuntirish 
tobora  ko‘proq  detallarni  o‘z  ichiga  olib,  yanada  chuqurroq  bo‘la  boradi.  Oddiy 
tushintirish  bilan  birga,  obrazli  tushintirish  ham  qo‘llanadi.  Bunda  o‘quvchiga 
tanish  bo‘lgan  obraz  va  tasavvurlardan  foydalaniladi.  Masalan,  yugurib  kelib 
balandlikka  «oshib  o‘tish»  usuli  bilan  sakrashni  o‘rgatish  paytida,  ko‘pgina 
o‘quvchilar planka ustidan tik holatga o‘tishni bilib olishlari juda qiyin bo‘ladi. Bu 
qiyinchilikni  yengish  uchun,  mana  bunday  obrazli  tushuntirish  qo‘llanadi:  «Siz 
o‘tadigan  plankani  baland  gimnastik  stolga  sakrab  uning  ustiga  qorin  bilan  yotib 
olish kerak, deb faraz qiling». Masalan, yurish va yugurishda, odatda, sanoq yoki 
kerakli  ma’romda  bajariladigan  boshqa  tovush  signallari  yordamida  ma’rom 
o‘rgatiladi.  Texnikani  o‘rgatish  va  takomillashtirish  jarayonida  o‘rganilayotgan 
mashqni  bajarishdan  oldin  va  uni  bajarish  paytida,  eslatish  va  aytib  turish 
muvaffaqiyatli  qo‘llanadi.  Sportchiga  ma’lum,  lekin  yaxshi  xotirlab  qolinmagan 
yoki bajarish paytida esidan chiqib qolayotgan joylarinigina aytib turish mumkin. 
Aytib turish vasiylikka aylanib ketmasligi kerak. Ayniqsa musobaqa vaqtida bunga 
o‘rgatish  yaramaydi.  Nihoyat,  sport  texnikasini  o‘rgatish  natijasini  tahlil  qilish 
kerak.  O‘qituvchining  sportchi  bilan  suhbati,  o‘rgatish  natijasini  baholashga, 
o‘quvchining  harakat  to‘g‘risida  tasavvurini  amalda  bajarishi  bilan  taqqoslashga, 
uning  texnikani  qanday  tushunishini  tekshirishga,  kelgusi  mashg‘ulotlar  uchun 
vazifalar  belgilashga  imkon  beradi.  Tahlil  har  mashg‘ulotda  o‘rgatish  jarayonida 
va ayniqsa mashg‘ulot oxirida o‘tkaziladi.