Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Oʻquv-tarbiya jarayonini tashkil etish va uning mazmuni 
Oʻquv yili umumta’lim muassasalarida 2 sentyabrdan kelgusi yilning 25 
mayiga qadar davom etadi va toʻrtta chorakka boʻlinadi.
Oʻquv-tarbiya jarayonini tashkil etishda quyidagi muddatlarga amal qilinadi:
oʻquv yilining davomiyligi - 34 hafta (I sinflar uchun 33 hafta); 
oʻquv haftasining davomiyligi-6 kun (pedagogik kengashning qaroriga koʻra 
I sinflar uchun 5 kun); 
dars mashgʻulotining davomiyligi - 45 daqiqa; 
dars mashgʻulotlari oraligʻidagi tanaffusning davomiyligi – 5-10 daqiqa 
(oʻquv kuni oʻrtasidagi tanaffusning davomiyligi – 15-30 daqiqa). 
Mehnat toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarida bayram (ishlanmaydigan) kuni deb 
belgilangan kunlarda dars mashgʻulotlari oʻtkazilmaydi.
Bayram (ishlanmaydigan) kunlariga toʻgʻri kelib qolgan dars 
mashgʻulotlarining mavzulari oʻquv dasturlarini ixchamlashtirgan holda keyingi 
dars mashgʻulotlarida oʻtkaziladi. 
Oʻquv yili davomidagi ta’tillarning muddatlari quyidagicha belgilanadi: 
kuzgi ta’til - 4 noyabrdan boshlab 6 kalendarь kun; 
qishki ta’til - 28 dekabrdan boshlab 14 kalendarь kun;
bahorgi ta’til - 21 martdan boshlab 7 kalendarь kun; 
yozgi ta’til - oxirgi bosqichli nazorat sinovi oʻtkazilgan kundan (bosqichli 
nazorat oʻtkazilmaydigan sinflar uchun oʻquv yili tugagan kundan keyingi kundan) 
boshlab 1 sentyabrgacha. 
Ta’tilning oxirgi kuni bayram (ishlanmaydigan) kunga toʻgʻri kelib qolgan 
taqdirda, dars mashgʻulotlari keyingi ish kunidan boshlab davom ettiriladi. 
I sinf oʻquvchilari uchun fevralь oyi davomida qoʻshimcha bir haftalik ta’til 
belgilanadi. 
Umumta’lim muassasalarida yozgi ta’til kunlari kunduzgi oromgohlar va 
maydonchalar tashkil etilishi mumkin. 
Belgilangan me’yorlar boʻyicha tegishli maydonga ega boʻlgan umumta’lim 
muassasasining sinflari toʻliqligi 35 nafardan ortib ketishiga yoʻl qoʻyilmaydi. 
Namunaviy loyihalar boʻyicha qurilmagan, moslashtirilgan binolarda 
joylashgan, oʻquvchilar soni yetarli boʻlmagan umumta’lim muassasalarida, olis 

---

14 
(togʻli, choʻlli) aholi punktlarida joylashgan umumta’lim muassasalarida, 
shuningdek oʻzbek tilida oʻqitilmaydigan umumta’lim muassasalarida oʻquvchilar 
soni sinflarni toʻldirishning oʻziga xos shart-sharoitlaridan kelib chiqib, hududiy 
xalq ta’limi boshqaruv organlari va tuman (shahar) hokimliklarining moliya 
boʻlimlari bilan kelishilgan holda belgilanadi.
Kam komplektli umumta’lim muassasalarida (filiallarda) boshlangʻich sinf 
oʻquvchilari quyidagi hollarda bitta sinfga birlashtirilishi mumkin: 
oʻquvchilar soni 8 nafargacha boʻlgan I-IV sinflar; 
oʻquvchilar soni 12 nafargacha boʻlgan uchta boshlangʻich sinf; 
oʻquvchilar soni 24 nafargacha boʻlgan ikkita boshlangʻich sinf (I va III, II 
va IV sinflar). 
Malakali oʻqituvchilar yetarli boʻlgan quyidagi hollarda sinfdagi 
oʻquvchilarni ikki guruhga boʻlib oʻqitishga ruxsat etiladi: 
oʻquvchilar soni 25 nafar va undan ziyod boʻlgan umumiy oʻrta ta’lim 
muassasalarining I-IX sinflarida «CHet tili» fani, ayrim fanlar chuqur 
oʻrganiladigan davlat ixtisoslashtirilgan umumiy oʻrta ta’lim muassasalarida 
ixtisoslashgan fanlar, V-IX sinflarda «Informatika» va «Mehnat ta’limi», VIII-IX 
sinflarda «Jismoniy tarbiya», ta’lim tili oʻzbek tili boʻlmagan umumiy oʻrta ta’lim 
muassasalarining II-IX sinflarida «Oʻzbek tili» fani hamda ta’lim tili rus tili 
boʻlmagan umumiy oʻrta ta’lim muassasalarining II-IX sinflarida «Rus tili» fani 
boʻyicha.
Umumiy oʻrta ta’limning davlat ta’lim standartlari Oʻzbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. 
Umumiy oʻrta ta’lim muassasalarida oʻquv-tarbiyaviy ishlar umumiy oʻrta 
ta’limning tayanch oʻquv rejasi va umumiy oʻrta ta’lim dasturi asosida amalga 
oshiriladi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan davlat ta’lim 
standartlari asosida yangi oʻquv yili uchun oʻquv reja va unga tushuntirish xati 
ishlab chiqiladi hamda har yili 1 iyunga qadar umumta’lim muassasalariga 
yetkazish uchun Qoraqalpogʻiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Toshkent 
shahar xalq ta’limi bosh boshqarmasi va viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalariga 
yuboriladi. 
Oʻquvchilarning sifatli bilim olishini va ularni umumiy oʻrta ta’limning 
davlat ta’lim standartlariga mos holda oʻqitish natijalarini nazorat qilishni 
ta’minlash maqsadida umumta’lim muassasalarida quyidagi nazorat turlari olib 
boriladi: 
joriy nazorat - oʻquvchilarning bilim, koʻnikma va malakalarini muntazam 
ravishda nazorat qilish uchun soʻrovlar, nazorat ishlari yoki testlar koʻrinishida 
oʻtkaziladi; 
oraliq nazorat - chorak yakunida oʻquvchilarning bilim, koʻnikma va 
malakalarini baholash uchun oʻquv dasturining bir qismi tugaganda amalga 
oshiriladi va u yozma nazorat ishi yoki testlar koʻrinishida olib boriladi; 
bosqichli nazorat - oʻquv yili tugaganda ogʻzaki, yozma imtihon hamda test 
sinovlari koʻrinishida amalga oshirilib, unga asosan oʻquvchining yakuniy bahosi, 
reytingi aniqlanadi va oʻquvchini keyingi sinfga oʻtkazishga qaror qilinadi; 

---

15 
yakuniy nazorat - umumiy oʻrta ta’lim tugaganidan soʻng yakuniy davlat 
attestatsiyasi shaklida oʻtkaziladi. 
Umumta’lim muassasalarining V-IX sinf oʻquvchilari tegishli fanlardan 
bosqichli nazoratlarni muvaffaqiyatli topshirganlaridan soʻng keyingi sinfga 
oʻtkaziladi. 
Tibbiy-maslahat komissiyasining xulosasi va umumta’lim muassasasining 
pedagogik kengashi qarori bilan oʻquvchilar yakuniy davlat attestatsiyasi va 
bosqichli nazoratdan ozod etilishi mumkin. 
Oʻquvchilarga sinfdan sinfga koʻchirish imtihonlari va yakuniy davlat 
attestatsiyasidan ozod boʻlish huquqini beruvchi kasalliklar roʻyxati Oʻzbekiston 
Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi hamda Sogʻliqni saqlash vazirligi tomonidan 
belgilanadi.
Oʻquvchilarning xalqaro va respublika olimpiadalari, tanlovlari, 
musobaqalari hamda boshqa koʻrik-tanlovlardagi ishtiroki yakuniy davlat 
attestatsiyasi va bosqichli nazorat muddatlariga toʻgʻri kelib qolgan taqdirda, ular 
tegishli yakuniy davlat attestatsiyasi va bosqichli nazoratlardan ozod etiladi. 
Ularning bilimlarini yakuniy baholash va reytingini aniqlash yillik baholar 
asosida amalga oshiriladi. 
Umumta’lim muassasasini tugatgan bitiruvchilarga davlat namunasidagi 
umumiy oʻrta ta’lim toʻgʻrisidagi shahodatnoma, VIII-IX sinflardagi oʻqishi 
davrida faqat a’lo koʻrsatkichlarga va namunali xulqqa ega boʻlgan, yakuniy davlat 
attestatsiyasini muvaffaqiyatli topshirgan bitiruvchilarga esa a’lo darajali 
shahodatnoma beriladi.
Umumiy oʻrta ta’lim toʻgʻrisidagi shahodatnomaning davlat namunasini 
tasdiqlash va uni berish tartibini belgilash Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan amalga oshiriladi. 
Davlat ta’lim standartlari doirasida umumiy oʻrta ta’lim dasturlarini mustaqil 
oʻzlashtirgan oʻquvchilarga eksternat tartibida yakuniy davlat attestatsiyasini 
topshirish huquqi beriladi. Yakuniy davlat attestatsiyasini eksternat tartibida 
muvaffaqiyatli topshirgan bitiruvchilarga davlat namunasidagi shahodatnoma 
beriladi.
Umumta’lim muassasalaridagi oʻquv-tarbiya jarayoni bilan bogʻliq boshqa 
masalalar (dars jadvalini shakllantirish, haftalik oʻquv yuklama) umumiy oʻrta 
ta’limning davlat standartiga asosan ishlab chiqilgan oʻquv rejaga muvofiq 
belgilanadi. 
Davlat ta’lim standarti quyidagi tarkibiy qismlardan iborat: 
umumiy oʻrta ta’limning tayanch oʻquv rejasi; 
umumiy oʻrta ta’limning oʻquv dasturi; 
umumiy oʻrta ta’limning malaka talablari; 
baholash tizimi. 
Umumiy oʻrta ta’limning tayanch oʻquv rejasi (keyingi oʻrinlarda - tayanch 
oʻquv reja deb ataladi) umumiy oʻrta ta’lim muassasalarida oʻqitiladigan oʻquv 
fanlari nomi, oʻquv yuklamasining minimal hajmi hamda ularning sinflar boʻyicha 
taqsimoti belgilangan hujjat hisoblanadi. 
Tayanch oʻquv reja umumiy oʻrta ta’lim muassasalarining dars jadvalini 

---

16 
ishlab chiqish uchun asos hisoblanadi. 
Tayanch oʻquv reja umumta’lim fanlari boʻyicha belgilangan ta’lim 
mazmunini oʻquvchiga yetkazish uchun ajratilgan oʻquv soatlari (davlat 
ixtiyoridagi va maktab ixtiyoridagi soatlar)ning minimal hajmini belgilaydi.