Oliy va o ‘rta maxsus, kasb-h unar ta ’limi ilm iy-m etodik birlashm alari faoliyatin I muvofiqlashtiruvchi Kengash tomonidan nashrga tavsiya etilgan

1 Kormep 0 . 
O
c h o b h
M apiceTHHra. 
3-e mji. — M.: «IIporpecc», 2001. 354-b.
5

---

Baho tovar ishlab chiqarish natijasida pulning umumiy 
ekvivalenti sifatida shakllanib borgan. Dastlabki ishlab chi­
qarish usullari davrida baho oddiy tovar ishlab chiqarish 
uchun xizmat qilgan va mahsiulotning bir qismi ayiAoshlanganda 
baho belgilangan. U davrlarda mahsulotning ko‘p qismi natural 
shaklda bo‘lib, ular tovar shaklida bo‘lmagan va baho ham 
belgilanmagan. Keyingi ishlab chiqarish usullarida baho 
umumiy xarakterga ega bo‘lib, qiymatga ega tovarlar va barcha 
mehnat mahsuli, ishchi kuchi bahosi, ya’ni mehnat(ish) 
haqi ko‘rinishida o‘z aksini topa borgan. Qiymati belgilanmagan 
narsalar, mulklar ham (yer, aksiya) o ‘z bahosiga ega bo‘ldi.
Korxonalar oldida doimo o ‘z tovari yoki xizmatlari uchun 
baholarni belgilash kabi m uhim vazifa turadi. Biz har 
tomonlama kundalik hayotda baholarga to‘qnash kelamiz. Uy- 
joy uchun ijara to ‘lovlari, o ‘qish uchun shartnoma to ‘lovlari, 
shifokor uchun xizmat haqi, havo yo‘llari, tem iryo‘llar, 
taksi va avtobuslarda yo‘l haqi, mahalliy kommunal xizmat 
ko‘rsatish tashkilotlari tomonidan belgilangan kommunal 
xizmatlar uchun tariflar, bankdan olingan ssuda uchun 
foizlar — bular barchasi bahoning turli ko‘rinishlaridir.
Iqtisodiyotda qaysi sohada mehnat qilinsa, xizmat ko‘rsa- 
tilsa, ish bajarilsa, albatta u qandaydir darajada baholanadi. 
Korxona rahbari ham boshqaruvchiligi uchun haq oladi, 
sotuvchining bahosi uning xizmat haqi, ishchi mehnatining 
bahosi uning ish haqi hisoblanadi. Aholining ishlovchi qismi 
to ‘lagan daromad solig‘i pulga aylanadigan baho bo‘lib, soliq 
to ‘lovlari budjetning daromadlar qismiga kelib tushadi.
Baholar xo‘jalik subyektlari va xaridorlar o‘rtasida mu- 
nosabatlar o‘matuvchi vosita bo‘lib, ulaming keyingi rivojlanishiga 
ham ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Baholar xo‘jalik subyektlarining 
rentabelligi va daromadliligi, yashovchanligini aniqlab beradi 
hamda korxonaning moliyaviy barqarorligini aniqlovchi element 
sifatida raqobat kurashida kuchli qurol bo‘ lib hisoblanadi.
6

---

Jamiyatda baholar har doim tovar yoki mahsulotning 
qiymati va ulaming nafliligini o ‘zida namoyon etib kelgan. 
Amaliyotda qiymat tovar, mahsulot ishlab chiqaruvchilami 
rag‘batlantirishga va ulaming faoliyatini rivojlantirishga undaydi. 
Naflilik esa iste’molcMaming manfaati va ulaming faoliyatini 
rivojlantirishga xizmat qiladi.