Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

M aqsadva resurslarni miqdoriy aniqlash. 
Budjetni  ishlab  chiqishning  birinchi  qadami  m aqsad  va  resurslarni 
son  k o ‘rinishida  ifodalashdan  iborat.  Keng  tarqalgan  o ic h o v la r  bu 
pul  va natural k o ‘rinishlardir.
Budjetni  ishlab chiqish  bosqichlari:
1. Yuqori  rahbariyat tom onidan  firmaning  umumiy  m aqsadi  e ’lon 
qilinadi.  M asalan, bashorat etilayotgan sotish hajmi.
2. B o ‘lim larda operativ  sm etaning tayyorlanishi.
210

---

3. Yuqori  rahbariyat  berilgan  tadbirlarni  budjetga  binoan  tahlil 
qiladi  va  o ‘zgartirish  kiritadi  va  b o ‘lim lar  yuqori  rahbariyat 
k o ‘rsatgan kam chiliklarga tuzatish kiritadi. Ushbu bosqichda yuqori 
rahbariyat tashkilotni resurslar bilan taqsim lash vazifasini  bajaradi.
4. Yakuniy budjetlam i  tayyorlash.
Aytib  o ‘tilgandek  nazorat  rejalashtirishga asoslanadi.  N azorat 
samarali b o ‘lishi uchun uni rejalashtirish bilan cham barchas bogMash 
kerak.  Budjetni  ishlab chiqish bunday b o g ‘liqlik va nazorat sam arali 
m iqdoriy  usulini tashkil  etadi.
Inson  resurslarida  rejalashtirish  v a  nazorat  b o g ‘liqligini 
ta ’m inlovchi  boshqarish uslubi —  m a q s a d la r  b o ‘y ich a  b o s h q a ris h  
(M B O )  uslubi  hisoblanadi.  M B O   oldingi  m avzularda  batafsil 
keltirilgan.
Strategik  rejani  baholash  m aqsadlar  va  erishilgan  natijalarni 
solishtirish  y o ‘li  bilan  am alga  oshiriladi.  Baholash  uzlu k siz  va 
tizimli  olib  borilishi  kerak.  B aholash jarayoni  strategiyani  tartibga 
solish  m aqsadida  qo‘llaniladi.  Strategik  rejalashtirishni  baholashda 
quyidagi  5  savolga  javob  berish  lozim:  Strategiya  tashkilotning 
ichki  im koniyatlariga  mos  keladim i?  Strategiya  m a’lum  darajadagi 
tavakkallikni  taqozo  etadimi?  Strategiyani  am alga  oshirish  uchun 
tashkilot  kerakli  resurslarga  egam i?  Strategiya  tashqi  x a v f  va 
imkoniyatlarni  hisobga  oladim i?  Strategiya  firma  resurslarini 
qoMlashda eng yaxshi  usul hisoblanadim i?
Baholash  jarayonida  bir  qator  m iqdoriy  va  sifatiy  m ezonlar 
m avjud.  M iqdoriy  m ezonlarga  quyidagilar  kiradi:  bozordagi 
hissa,  sotish  hajm ining  oshishi,  kadrlar  q o ‘nim sizligi,  xarajatlar 
darajasi,  samarali  ishlab  chiqarish  va  hokazo.  Sifatiy  m ezonlarga 
esa,  m ijozlarga  xizm at  ko‘rsatish  hajm ini  oshirish,  bozor  haqidagi 
bilimlarni  chuqurlashtirish,  im koniyatlardan  foydalanish,  x a v f 
m iqdorini  kam aytirish va hokazo  kiradi.
Sifatiy  va  miqdoriy  baholash  bilan  bogMiq  m uam m olar:  Vaqt 
omili.  0 ‘lchashning  aniqligi.  Strategiya  va  rejalar  aniqlangandan 
keyin  rahbariyat  um um tashkilot  m aqsadlariga  erishish  uchun 
tashkilot strukturasini o ‘rganishi  kerak.
211

---