Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

5.4. Ijtimoiy  mas’uliyat va etika
H ar qanday tashkilotning asosiy maqsadi foydani  k o ‘paytirish 
va  ishlab  chiqarish  sam aradorligini  oshirishdan  iborat.  Bunda 
tashkilo t m ahsulot ishlab chiqarish va xizm at k o ‘rsatish funksiyasini 
bajaradi.  Zam onaviy  tashkilot  atrof-m uhitning  m urakkab  bir  qismi 
hisoblanadi  va  o ‘zi  ham   m avjudligiga  tubdan  b o g ‘liq  boMgan 
k o ‘p   tarkibiy  qism lam i  o ‘zig a  m ujassam lashtiradi.  Tashkilotning 
faoliyati  bu  tarkibiy  qism larga  ju d a   bogMiq.  U lar  mahalliy 
jam o alar,  iste’m olchilar,  ta ’m inotchilar,  axborot vositalari,  ijtim oiy 
guruhlar,  ishlovchilar  va  aksiya  egalari  boMishi  m um kin.  Bu  k o ‘p 
tabaqali  ijtim oiy  m uhit  tashkilot  m aqsadlariga  erishishga  katta 
ta ’sir  k o ‘rsatadi,  shuning  uchun  tashkilot  iqtisodiy  m aqsadlarini 
bu  tarkibiy  qism larning  iqtisodiy  va  ijtimoiy  m anfaatlari  bilan 
birlashtirishi kerak.
Shu  nuqtai  nazardan  tashkilotlar  jam iyat  oldida  katta 
m a s’uliyatga  ega.  Bunda  samaradorlik,  bandlik,  foyda  olishni 
ta ’m inlashdan  tashqari  qonunlam i  buzmaslik  ham   amal  qiladi. 
Shuning  uchun  tashkilotlar  o ‘z  resurslarining  bir  qismini  ijtimoiy 
sohaga  sarflashi  lozim.  Tashkilotlar  jam iyatni  takom illashtirish 
uchun xizm at qilishga m ajburdirlar.
Tashkilotlar atrof-m uhitni  m uhofaza qilish,  sogMiqni  saqlash, 
xavfsizlik,  inson  huquqlari,  iste ’molchi  qiziqishlarini  him oya  qilish
88

---

va  boshqa  shu  kabi  ko‘p  sonli  sohalarda m as’uliyatni  sezgan  holda 
harakat  qilishlari  lozim.  K it  Devisning  ta ’kidlashicha,  biznes 
«m as ’ uliyatlilikning tem ir qonuni» bo ‘yicha faol ijtim oiy m as ’ uliyatli 
b o ‘lishi  shart.  Yana  u shuni ta ’kidlaydiki,  «uzoq m uddatli kelajakda 
kim ki  jam iyat  m as’uliyatli  deb  hisoblaydigan  shu  y o ‘nalishdagi 
hokim iyatdan foydalanmasa,  bu  hokim iyatni y o ‘qotadi.
Huquqiy  va  ijtim oiy  m a s ’uliyatlilikni  farqlay  olish  lozim. 
Huquqiy  m as’uliyatlilik  deganda,  tashkilot  nim a  qilishi  m um kin 
va  nim a  qilishi  mumkin  em asligini  belgilovchi  aniq  qonunlar  va 
davlat  tomonidan  tartibga  solinadigan  m e’yorlarga  am al  qilishi 
tushuniladi.  Har  bir  m asala  yuzasidan  yuzlab  va  m inglab  qonun 
va  norm ativlar  mavjud.  M asalan,  sanoat  korxonalari  tom onidan 
havoga  chiqariladigan  zaharli  m oddalar  miqdori  chegaralari,  ishga 
qabul qilishda diskrim inatsiyaning oldini olish, m ahsulot xavfsizligi 
b o ‘yicha  m inimal  talablar,  boshqa  m am lakatlarga  qanday  turdagi 
m ahsulotlarni  sotish  m um kinligi.  Bu  qonun  va  m e ’yorlarga 
bo'ysunuvchi  tashkilot  o ‘zini  huquqiy  m as’uliyatli  sifatida  tutadi, 
biroq uni  ijtimoiy m as’uliyatli  deb ham hisoblanishi  shart em as.