Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Salbiy  oqibatlar.  Qaror  qabul  qilish  —   bu  kom prom islarni 
yuzaga  keltirish  san’atidir.  Bir  tom ondan  m uvafFaqiyatga  erishiisa, 
boshqa  tomondan  zararni  olib  keladi.  M asalan,  m ahsulot  sifatini 
oshirish  xarajatlarning  oshishiga  olib  keladi,  avtom atizatsiya 
xarajatlam i  pasaytiradi,  lekin  ishchilar  sonini  qisqartiradi  va  h.k. 
Shunga o ‘xshash  salbiy oqibatlarni  hisobga olib turish  kerak.
161

---

Qarorlarning  o'zaro  bog'liqligi.  Tashkilotda  barcha  qarorlar 
o ‘zaro  b o g ‘liqdir.  Birta  m uhim   qaror  unchalik  muhim  b o ‘lmagan 
qarorlam i  talab  qiladi.  M asalan,  yangi  jihozni  sotib  olish  nafaqat 
ishlab chiqarish  b o ‘lim iga ta ’sir etadi,  balki yakuniy holda sotish  va 
m arketing boM imlariga ham ta ’sir etadi.
9.4. Modellashtirish  va  boshqaruv modellari
B oshqaruv  funksiyalarini  bajarilishini  am alga  oshirish  uchun 
sam arali  q aror qabul  qilish lozim .  Shuning  uchun qaror qabul qilish 
jarayoni  boshqarish  nazariyasining  m arkaziy  m asalalaridan  biri 
b o‘lib  hisoblanadi.  Qaror  qabul  qilishni  m odellashtirish  borasida 
k o‘p ishlar am alga oshirilgan.
M odel  —   biron-bir  fikr  (g‘oya)  yoki  tizim   va  obyektni 
nuayyan  shak ld a nam oyon  etish.  M asalan,  tashkilot sxem asi,  uning 
strukturasi  m odel  hisoblanadi va uning tuzilishini ko‘rsatadi.
M odel  —   bu  boshqaruv  oldida  turgan  vazifani  hal  etish 
chizm asidir. M odel oddiy yoki dasturlashni talab qiluvchi, m urakkab 
bo‘lishi ham  m um kin. M urakkab qarorlam i qabul qilishda m atem atik 
yoki  statistik m odellardan  foydalaniladi.  Bu m odellar m uam m olam i 
m iqdor jih a td a n   tavsiflaydi  va  optim al  variantli  boshqarish  qarorini 
qabul  qilish  uchun asos bo‘ladi.
M odelning  asosiy  xarakteristikasi  bu  qo‘llanadigan  hayotiy 
holatni  tushunishni  yengillashtirish.  M odel  rahbarga  o ‘z  tajribasini 
oshirishga  yordam   beradi.  Ham m a  boshqaruv  m aktablariday  real 
dunyo  tashk iliy   m uam m olarini  yechishda  boshqaruv  fani  ham 
inti lad i.
M odellar uch turga boMinadi:
1. Fizik m odel.
2. A nalogli m odel.
3.  M atem atik model.
Fizik model —  tadqiq etilayotgan  obyekt yoki tizim ni  katta- 
lashtirilgan  yoki  kichraytirilgan  ifoda  yordam ida ko‘rsatadi.  M isol, 
chizm aning  kattalashtirilgan  yoki  kichiklashtirilgan  m asshtabdagi 
ifodasi.
162

---

Analogli  model —  tadqiq  etilayotgan  m odelning  tushunarli 
va  o ‘xshash  shakldagi  ifodasi.  M asalan,  geografik  xarita,  grafik. 
Analogli  m odelning  boshqa  misoli  —   bu  tashkiliy  sxema  —  
bu  sxemani  yasashda  rahbar  faoliyat  v a  individlar  o ‘rtasidagi 
bog‘liqlikni  zanjirsim on  sifatida ko‘ra oladi.