Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

(7.1-jadval).
7.1-jadval
Chiziqli tuzilmaning ijobiy va salbiy tomonlari
Ijobiy tom onlari
Salbiy tom onlari
V  Bunday 
tuzilishda 
bir- 
biriga  zid,  chalkash  topshiriqlar 
berilish hollarini  kamaytiradi.
V  Y a k  к a b о s h с hi   1 i k n i  
va 
shaxsiy 
javobgar-likni 
mustahkamlaydi.
V  Bu  struktura  oddiy,  puxta 
va tejamlidir.
V  Boshqariluvchi 
obyekt 
ishiga kam kishi aralashadi.
V  Vazifalar  tezkor  hal  etiladi 
butun tizim samarali  ishlaydi.
V  Xodimlar 
faqat 
o‘z 
rahbariga 
hisobot 
beradilar, 
natijada  ijrochilik  va  intizom 
darajasi ancha oshadi.
V 
Bunday 
tuzilish 
oddiy, 
barqaror  masalalarni  yechishga 
moMjallanganligi  sababli  uning 
doirasida  majmuaviy  masalalarni 
hal  qilish ancha qiyin kechadi.
V  Bunday  sharoitda  rahbar­
lar  ko‘proq  tezkor  ishlar  bilan 
band  boMib,  strategik  majmuaviy 
muammolarni  e’tibordan  chetda 
qoldiradilar.
V  Bunday  boshqarishda  teng 
huquqli tu-zilma birliklari negizida 
gorizontal bogManish boMmaydi.
V 
Bunday 
boshqarish 
sha­
roitida  buyruqbozlik  va  rasmi- 
yatchilikning  paydo  boMish  xavfi 
kuchli,  chunki  tuzilmaning  har 
bir  bo‘gMnida rahbar  o‘z  lavozimi 
bo‘yicha  farmoyish  berish  uchun 
barcha huquqlarga ega boMadi.
Chiziqli  boshqarish  tuzilmasi  uncha  murakkab  boMmagan 
ishlab  chiqarish  sharoitida,  ijrochilarning  vazifalari  oddiy,  buyruq 
va  axborotlar  hajm i  kam   boMganda  o ‘zini  oqlashi  mumkin.  Ishlab 
chiqarishning to b o ra murakkablashib, koMamining kengayib borishi
110

---

boshqarish  funksiyalarini  tabaqalashtirishni  talab  qiladi,  chiziqli 
strukturaning o ‘m iga chiziqli-shtabli strukturaning vujudga kelishini 
taqozo etadi.
Chiziqli-shtabli  tuzilm a  har  bir  rahbar  h u zurida  ixtisoslashgan 
xizmatlar,  m aslahatchilar  kengashi,  y a ’ni  shtablar  tuzish  orqali 
tashkil  etiladi.  Bu struktura quyidagi k o ‘rin ish g a ega.
Shtablam ing 
vazifasi  har  xil 
m uam m olarni  o ‘rganish 
orqali  rahbarga  qaror  qabul  qilishda  yordam   berishdan  iborat. 
Bunday  shtablarga  ehtiyojning  paydo  b o ‘lishiga  asosiy  sabab  —  
tashkilotlardagi  funksiyalam ing  m urakkablashuvidir.  Bu  yerda 
m ehnat taqsim oti  ikki  turdagi  maqsad  va vazifalar bilan belgilanadi. 
Chiziqli  rahbarlar  korxonaning  bosh  m aqsadiga  erishish  yo ‘lidagi 
birlamchi  vazifalam ing bajarilishiga jav o b g ar boMsalar,  shtabdagilar 
esa  birlamchi  vazifalarga  tobe  boMgan  ikkilam chi  vazifalam ing 
bajarilishiga  javobgardirlar.  Ular  m aslahat  berish  funksiyasini 
bajaradilar.  Chiziqli  rahbarlam ing  asosiy  vazifasi  taklif  etilgan 
ijobiy  va  salbiy  m aslahatlar ichidan  m aqsadga  muvofigMni  aniqlash 
va  uzil-kesil  qabul  qilishdan  iborat.  Shtabdagi  m enejerlar  o ‘zlarini 
mutaxassis,  o ‘z  sohalarining  bilimdoni  ekanligini  isbotlamoqchi 
boMsalar,  chiziqli  rahbarlar  esa,  yakka  rahbar  ekanliklarini  pesh 
qiladilar.  G ‘arb  menejmentidagi  ayrim   nazariyotchilar  bu  ikki 
turdagi  m enejerlar  korpusini  yaxlit  tashkilot  tarkibidagi  qaram a- 
qarshi  ijtimoiy  guruh  deb  atashadi.  Bu  y erd a  shtabdagilar  o ‘zlarini 
elita  darajasida  his  etadilar.  Yirik  korporatsiyalardagi  shtablar  k o ‘p
111

---

hollarda  m azkur  korxonaning  asosiy  m arkaziy  organlariga  aylanib 
qoladilar  va  chiziqli  organlar  faoliyatini  m urakkablashtirishga 
urinadilar.  B unday vaziyatdan qutulish uchun korxonalar boshqarish 
tuzilmasiga  o ‘zgartirishlar  kiritib,  shtablar  sonini  yoki  ularning 
xodimlarini  qisqartirishga  erishadilar.  Bu  tuzilm aning