Oliy o‘quv yurtlarining nomutaxassislik fakultetlari

Partiyaviy g‘oyaviy tizginga qaramasdan adabiyot va san’at 
sohasida ko‘zga ko‘rinarli asarlar yaratildi. G‘afur G‘ulom, Uyg‘un, 
Zulfiya, Mirtemir, Turob To‘la, M. Boboyev, Mirmuxsin va 
boshqalarning tinchlik mavzusiga bag‘ishlangan she’rlari yuzaga keldi. 
Oybekning “Oltin vodiydan shabadalar”, Parda Tursunning “O‘qituvchi”, 
Asqad Muxtorning “Opa-singillar” romanlari, Abdulla Qahhorning 
“Shohi so‘zana”, “Og‘riq tishlar”, B.Rahmonovning “Yurak sirlari” 
dramalari katta shuhrat qozondi. 50-yillarning ikkinchi yarmidan boshlab 
siyosiy qatag‘onlikdan ozod bo‘lgan ijodkorlarning asarlari yuzaga chiqa 
boshladi. Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” romani, Mirtemirning 
“Surat” dostoni, Shayxzodaning “Toshkentnoma”si nashrdan chiqdi. 
60-yillardan adabiyotda yangi avlod paydo bo‘ldi. Odil Yoqubov, 
Pirimqul Qodirov, O‘lmas Umarbekov, Husniddin Sharipov, Ozod 
Sharafutdinovlar bilan izma-iz yangi ijodiy tafakkurga ega bo‘lgan 
iste’dodli Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, Shukur Xolmirzayev, O‘tkir 
Hoshimov, Muhammad Ali, Jamol Kamol, Omon Matjon, Rauf Parfi kabi 
yosh 
adabiyotchilar maydonga 
chiqdi. 
O‘zbek 
adabiyotining 
rivojlanishida adabiyotga mafkuraviy ta’sir o‘tkazishning quroli sifatida 
qarab, ijod erkinligi bo‘g‘ildi va partiyaviy sinfiy aqidalar tiqishtirildi. 50-

---

407 
80 yillarda ahyon-ahyonda bo‘lsa ham ozodlikka intiluvchi fikrlar ko‘zga 
chalinardi. Biroq bunga darhol tanqidlar, ma’muriy jazolar to‘sig‘i 
qo‘yilardi. 
80-yillarning o‘rtalaridan adabiyot xalq hayotini haqqoniy aks 
ettirish yo‘lida yangicha qadamlar qo‘ya boshladi. Badiiy asarlarning 
mavzui doirasiga Orol fojeasi, o‘zbek dehqonining mashaqqatli taqdiri, 
tabiat, til, madaniyat va tariximizga oid muammolar shiddatliroq kirib 
keldi. Yangi mazmun ijodda yangicha zamonaviy shakl, xalqona 
ohanglarda keng yo‘l ocha boshladi.
50-60 yillarda Respublika san’atida, xususan teatr va raqs san’atida 
ilgari siljishlar yuz berdi: 1947 yili Toshkentda xoreografiya bilim yurti 
ochildi. 1957 yili mashhur raqqosa M.Turg‘unboyeva tomonidan “Bahor” 
o‘zbek xalq raqs ansambli, 1958 yili G.Rahimova rahbarligida-Xorazm 
ashula va raqs ansambllari tuzildi. Bu jamoalar o‘zbek sahna raqslarini 
boyitdi. Respublikada teatr sa’natining rivojlanishida Samarqand Davlat 
ashula va balet teatrining (1964 yil) Toshkentda “Yosh gvardiya” (1990 
yildan Abror Hidoyatov nomidagi) o‘zbek drama teatrining ochilishi katta 
ahamiyatga ega bo‘ldi. 
Musiqa va teatr sohasidagi bu o‘zgarishlar bir tomonlama bo‘lib 
jahon san’ati darajasiga tezroq yetib olish uchun o‘zbek milliy 
madaniyatidan uzoq bo‘lgan opera, balet, simfonik musiqaga asosiy 
e’tibor berilib, milliy drama teatrlarimiz e’tibordan chetda qoldi. “Shaklan 
milliy mazmunan sotsialistik” shiori ostida rivojlangan sovet adabiyoti va 
sa’natining asl maqsadi “baynalmilallashtirish” bo‘lib badiiy asarlarda 
milliylik yo‘qola bordi. 
Urushdan keyingi chorak asr mobaynida O‘zbekiston sanoati va 
qishloq xo‘jaligi, madaniyati va fani rivojlanishida ma’lum natijalarga 
erishdi. 
Lekin 
bu 
rivojlanish 
ziddiyatlar 
bilan to‘la bo‘ldi, 
demokratiyalashtirish yo‘lida olib borilgan tadbirlar yetarli natijalarni 
bermadi. 
Ma’muriy buyruqbozlik tizimi kuchayib borayotgan O‘zbekistonda 
xalqning turmushi, aholiga ko‘rsatiladigan mayishiy xizmat jihatidan 
Respublika sobiq Ittifoqda oxirgi o‘rinlarda edi. Ta’lim tarbiya va 
sog‘liqni saqlash sohasidagi balanparvoz ko‘rsatkichlar sotsialistik 
tizimning tashviqot-targ‘iboti uchun foydalanildi. Umuman olganda, 
jamiyatning inqiroz tomon yo‘l tutishi kuchaya bordi. 
Urushdan keyingi yillarda mamlakatning ijtimoiy-siyosiy tizimida