Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

3.Dars - maktabda o‘quv ishlarini tashkil qilishning asosiy
shakli
Hozirgi paytda о'quv ishlarini tashkil etishning quyidagi
shakllari qoilanadi: dars, ekskursiya, о‘quv ustaxonalaridagi
mashg;ulotlar, mehnat va ishlab chiqarish taiimi shakllari, uy
ishlari, sinfdan tashqari o‘quv ishlarining shakllari (predmet
to‘garaklari, studiyalar, olimpiadalar, tanlovlar).
Pedagogik adabiyotlarda va maktab amaliyotida darsdagi
ishlami tashkil etishning asosan uchta: yakka tartibdagi, umumiy
125
va guruhiy shakllari qabul qilingan. Biz darslardagi va uydagi
yakka tartibdagi ishlar deganda o‘quvchilarning o'zlari uchun
maxsus tanlangan va har birining imkoniyatlariga mos topshiriqni
bajarishlarini tushunamiz. Shunga ko‘ra o‘qituvchi o'quvchining
o‘ziga xos imkoniyatlarini aniq lab, unga faqat tayyor namuna
bo‘yicha emas, balki mustaqil holda ishlashni ham talab qiladigan
topshiriqlar sistemasini tanlaydi. Bunday ish tasodifiy emas, balki
muntazam, puxta o‘ylangan bo‘lishi va bunda o‘quvchining
xususiyatlari hamda imkoniyatlari hisobga olinishi lozim. О‘quv chi
imkoniyatlarining ikki tomoni nazarda tutilishi zarur. 0 ‘quv
imkoniyatlarining ichki tomoniga fikrlash va eslab qolishdan iborat
o‘qish qobiliyati; o‘quvchi iigarigi ta’limda olgan maxsus bilimlar,
shuningdek, o‘quv mehnatiga doir ko‘nikma va malakalarning,
ma’lum darajada ish qobiliyati va mas’uliyatning, o‘qish sabablari
majmuyining mavjudligi kiradi. 0 ‘quvchi imkoniyatlarining tashqi
tomoni unga maktabda xilma-xil ta’sir ko‘rsatishdan va uning oila
muhitida oladigan taassurotlaridan iboratdir. Yakka tartibdagi
ta’lim har bir o‘quvchiga yetarli darajada chuqur va puxta bilimlar
berish uchun, har bir o‘quvchi maqsadga muvofiq kamol topishini
va zararatga qarab o‘zining bilimlarini mustaqil holda to‘ldirib
borish ko‘nikmalariga ega bo‘lishini ta’minlash uchun kerak.
Yakka tartibdagi ishlami darsning hamma bosqichlarida tashkil
qilish maqsadga muvofiqdir. Bunday ishlardan bilimlarni
mustahkamlash, takrorlash va turli mashqlami uyushtirishda
foydalanish juda osondir. Ular yangi materialni o' rganishda ham
g‘oyat samaralidir. 0 ‘quvchilar bilan olib boriladigan yakka
tartibdagi ishlar rejasini quyidagi yo‘sinda tuzish mumkin:
- dastlab mustaqil ishlami o‘tkazish hamda o‘quvchi
yashaydigan va o‘qiydigan sharoitlami tahlil qilish orqali uning
imkoniyatlarini o‘rganish;
- o‘quvchilar bilan yakka tartibda ishlashning didaktik
vositalarini yaratish;
- har bir o‘quvchi uchun eng maqbul topshiriqlami hamda
bilim olishi va kamol topishini nazorat qilish sistemasini belgilash,
o‘quvchini o‘z vaqtida murakkabroq masalalarni hal qilishga