Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

6.1. Электрон тижоратдаги иқтисодий фирибгарликлар 
Оддий ҳаётда ҳам бўлганидек, Интернет орқали виртуал савдони 
амалга оширганда, алдовчилар ва фирибгарларга дуч келишнинг реал 
эхтимоллиги мавжуд бўлади. Улар реал хаётдан орттирган «
қимматли»
тажрибаларини муваффақиятли равишда виртуал дунёда хам қўллаб 
кўришни 
жудаям 
хохлайдилар. 
Фирибгарлар 
орасида 
Интернет 
пирамидаларини тузиб бойишга харакат қилувчилар биринчи ўринда 
туришади. Кейинги ўринда махсулот ва хизматларни жуда паст нархларда 
таклиф қиладиганлар бўлиб, мижоз пулни ўтказганидан сўнг, унинг ўрнига 
хеч нарса ололмайди. Ундан кейинги шохсупада компютер ва унинг 
дастурий таъминотини «
сотувчи
» лари туради. Тўртинчи ўринни интернетда 
хилма хил иш ва тадбиркорлик фаолиятини ташкил қилувчилар эгаллайди. 

---

245 
Нихоят, охирги ўринда уйда бирор бир иш бажаришни таклиф қилувчилар 
туришади. АҚШ Федерал Савдо Комиссиясининг рейтингига асосан 
фирибгарлар орасидаги энг оммабоп механизм пирамида ташкил қилиш ва 
уни рисоладагидай юргизишдир.
Тармоқдаги пирамида
ларнинг энг оддий усулига мисол бўлиб 
занжир бўйлаб хат жўнатиш
киради. Бунда Сиз бирор бир кимсадан хат 
оласиз ва унда бошқа бир қанча одамнинг номи ва манзили кўрсатилади. 
Сизга бу шахсларнинг биринчисига масалан 100 сўмдан жўнатиш ва унинг 
ўрнига руйхат охирига ўз номингизни ёзиб қўйиш таклиф қилинади. Кейин 
ушбу хатни ўз танишларингиздан бир қанчасига жўнатиш кераклиги 
кўрсатилади. Сиз менга хам нихоят бахт кулиб боқди ва каминага катта 
миқдордаги маблағ ишлаб олиш имконияти яратилди деб жуда хурсанд 
бўлиб, бу ўйинга қўшилишингиз мумкин. Лекин кейинчалик хеч нима 
ололмасангиз хафа бўлманг, чунки бу хатни энг биринчи юборган одам 
аллақачон тегишли пулни ишлаб олиб, жуфтакни урган ва Сиз энди хеч нима 
ола олмайсиз. Пирамиданинг иккинчи усулига