Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

4.5. 3Д-технологиялар воситасидаги электрон бизнес 
Ишлаб чиқаришда рақамли инновацион технологияларни, айниқса, 
замонавий 
3Д
-принтерларни қўллаш шу қадар кенг ва катта миқёсли 
масалаки, уни бироз ёритиш учун ҳам ушбу китобдагидан кўра анча кўпроқ 
саҳифалар зарур бўлар эди. Шунинг учун ҳам биз бу бўлимда хозирги пайтда 
шиддат билан ривожланаётган фақатгина битта замонавий инновацион 
технология – 
3Д
-инновацион технологияларнинг қўлланилиш кўлами 
ҳақидагина қисқача тўхталиб ўтамиз. Кўпинча бу ҳақда гап кетганида 
кўпчилик 
3Д
-кўзойнакларни эслай бошлайди. Аммо хозирги пайтда 
3Д
-
сканер,
 3Д
-аудио, 
3Д
-видео,
 3Д
-шутер, 
3Д
-товуш, 
3Д
-расм ёки тасвир ва 
3Д
-
принтер деган тушунчалар ҳам шиддат билан ҳаётимизга кириб келди. 
3Д
атамаси инглизча 
3д
– тҳрее дименсионал (
уч ўлчамли)
маъносини англатади. 
3Д
-принтерларнинг ишлаш томоили исталган предметнинг нушасини бирор 
бир материалдан фойдаланган холда қаватма-қават усулда принтерда 
яратишни (
ясашни
) англатади. Яъни, 
3Д
-принтернинг ишлаши натижасида 
бирор бир объектнинг физик нушаси пайдо бўлади ва уни ушлаб кўриш ёки 
ундан қандайдир мақсадларда фойдаланиш мумкин бўлади. Уч ўлчамли 
печат ғояси олдинги асрнинг 80-йилларида айтилиб, бу йўналишдаги 

---

210 
биринчи натижалар 90-йилларнинг охирларида олинган эди. Биринчи 
3Д
-
принтер АҚШ нинг Массачусец технология институтида ишлаб чиқилган 
бўлиб, хозирги пайтда унинг жуда кўп турлари ва моделларининг уй 
шароитида ишлатиладиган ихчам турлари ҳам мавжуд. Нархлари ҳам қандай 
турга мансублигига қараб, 600 доллардан 20 миллион долларгача боради. 
Уларни интернетдан заказ қилиб олиш имкониятлари ҳам бир талай. 
3Д
-
принтерда печатлаш принципи ҳам жуда оддий: объект яратилиши учун 
керакли бўлган хомашё (
масалан, АБС-пластик ёки гипс
) печат қиладиган 
каллакдан (
катридждан
) ўтади ва керакли даражагача иситилиб, объект 
ясаладиган платформага объектнинг